МЕСТ 2.301-68 Форматтар

БИЛЕТ1

1.Параллель ж/е центрлік проекциялау әдістері

Параллель проекциялауды центрлік проекциялаудың,проекциялау центрішексіздікте S∞ орналасқандығы,жеке жағдайы деп қарастыруға болады.Бұл кезде проекциялаушы сәулелер өзара параллель болады.Параллель проекциялауда проекциялау бағытын – S ж/е проекциялар жазықтығын П` беру қажет.

Қасиеттері:

1.Параллель түзулердің параллель проекциялары да параллель болады,ал мұндай түзулер кесінділері ұзындықтарының қатынасына тең болады.

2.Проекциялар жазықтығына параллель орналасқан жазық фигура параллель проекциялау кезінде осы жазықтыққа өзіндей фигураға проекцияланады.

3.Кеңістікте н/е проекциялар жазықтығында фигураны параллель жылжыту фигура проекциясының түрі мен өлшемдерін өзгертпейді.

Параллель проекциялауды түрлі техникалық құрылғылардың ж/е олардың тетіктерінің көрнекі кескіндерін салуда қолданылады.

Центрлік проекциялауда проекциялаушы сәулелер,проекция жазықтығынан П` белгілі шектелген қашықтықта орналасқан,бір нүктеден проекция центрінен S шығады.Центрлік проекциялау әдісі үйлердің ж/е басқа да инженерлік құрылыстардың архитектуралық жобаларын жасағанда,сонымен қатар сурет өнерінде қолданылады.Центрлік проекциялаудың негізгі кемшілігі-заттың кескіні бойынша оның өлшемдерін анықтау қиындығы болады.

Фигураның жазықтықтағы центрлік проекциясы деп,фигураның барлық нүктелерінің осы жиынтықтағы центрлік проекцияларының жиынтығын айтады.

Түзудің жазықтықтағы центрлік проекциясы түзу болады.

Центрлік проекциялаудың қасиеттері:

1.Центрлік проекциялау кезінде:

А)нүкте нүктеге проекцияланады

Б)проекциялау центрі арқылы өтпейтін түзу түзуге проекцияланады.

В)проекциялаушы жазықтықта жатпайтын жазық фигура,екі өлшемді фигураға проекцияланады.

Г)үш өлшемді фигура екі өлшемді фигураға кескінделеді.

2.Фигураның центрлік проекциялауы кезінде өзара меншіліктілік,үздіксіздік ж/е басқа да геометриялық қасиеттер сақталады.

3.Центрлік проекциялау фигура мен оның кескіні арасында бір жақты сәйкестік орнатады.

Проекциялау әдісі

Центрлік әдіс параллель әдіс

Қиғаштық тікбұрыш

АFFfffff

В С

Центрлік әдіс

Параллель әдіс

МЕСТ 2.301-68 Форматтар.

Осындай өлшемдері тағайындалған қағазды пішім (формат)деп атайды.Стандарт 5негізгі сызба пішімін тағайындаған.

А4(210*297),А3(297*420),А2(420-594),А1(594*841),А0(841*1189)

Ауданы 1 болаты А0(841*1189) ж/е басқа сәйкес пішімнің қысқа жағына параллель,сызықпен екі тең бөлікке біртіндеп бөлу арқылы алынған пішімдер-негізділердің қатарына жатады.Пішім А4(210*297)өлшемдері басқа пішімдердің өлшеу бірлігі ретінде қабылданған.Көмекші пішімдер негізгі пішімдердің қысқа жағын,пішім А4 өлшемдеріне еселі болатын,шамаға ұлғайтумен жасалады.

3.Бұранданың негізгі параметрлері.

Бұранда деп жазық фигураның цилиндрлік н/е конустық бет бойынша бұрамалық қозғалысы кезінде жасалынған бетті айтады.

Бұранданың негізгі параметрлері:

А) d (D)-бұранданың сыртқы диаметрі.Ол сыртқы бұранданың төбелері н/е ішкі бұранданың ойықтарын айландыра сырттай сызылған жорамал цилиндрдің диаметрі.Ол номинал диаметрге тең ж/е бұранданы белгілеуде пайдаланылады.

Б) () -бұранданың ортаңғы диаметрі.Ол бұрандамен осьтес жорамал цилинрдің диаметрі.Бұл цилиндр бұранда орамдарын қиғанда,бұранданың шығыңқы жерлерінің ені мен ойықтарының ені тең болады екен.

В) ()- бұранданың ішкі диаметрі.

Г)Р-бұранда қадамы,пішіннің көршілес аттас бүйір қабырғаларының арасындағы,бұранда осьіне параллель бағытта алынған қашықтық.

Д) - бұранда жүрісі,пішіннің ең жақын аттас бүйір қабырғаларының арасындағы қашықтық.

Е)α-пішін бұрышы-пішіннің бүйір қабырғаларының арасындағы бұрыш.

Ж)Н-негізгі пішіннің биіктігі,ол сүйір бұрышты пішіннің бүйір қабырғаларын қиылысқанша созумен табылады.

З) = пішін биіктігі,ол пішіннің шығыңқы жері мен ойығының,бұранда осіне перпендикуляр бағытта алынған арақашықтық.

БИЛЕТ2

1.Монж әдісі

Затты бірнеше өзара перпендикуляр проекция жазықтықтарына тік бұрыштап проекциялаудың көмегімен кескіндеу әдісін алғаш ретке келтірген ж/е негіздеген француз ғалымы Гаспар Монж болды,сондықтан оны кейде Монж әдісі н/е Монж эпюрі деп атайды.

Epure (фран.сөзі)- сызба,жоба

2.МЕСТ 2.302-68 Машстабтар

Бұйымның мөлшеріне ж/е күрделігіне байланысты оны үлкейтіп н/е кішірейтіп сызуға тура келеді. МАСШТАБ- бұйымның сызбадағы сызықтық өлшемі мен натурал өлшемінің қатынасын айтады.

Стандарт машстабтар:

-кішірейту:1:2,1:2,5,1:4,1:5,1:10,1:15,1:20,1:25,1:40, 1:50,1:75,1:100,1:200 т.б.

-үлкейту:2:1,2,5:1,4:1,5:1,10:1,20:1,40:1,50:1,100:1

-натурал шама:1:1

Ірі обьектілер үшін:1:2000,1:5000,1:10000,1:20000,1:25000,1:50000

3.Профиліне қарағандағы бұрандалардың түрлері.Бұрандалардың белгіленуі

Бұранда жасалған цилиндрдің н/е конустық осі арқылы өтетін жазықтықпен орамды қиғанда шығатын қима нұсқасы- бұранда профилі деп аталады.

Жазықтықта бұранда профилін анықтайтын жазық фигураның пішініне байланысты бұрандалар үшбұрышты, тікбұрышты, трапециялық,дөңгелек болып келеді.

Трапециялық бұранда. Бұл бұрандалар күш беру үшін,айнымалы қозғалысты түзу сызықты қозғалысқа айналдыру үшін пайдаланылады.Трапециалды бұранданың пішіні көлбеу қабырғаларының арасындағы бұрышы α=30 болатын тең бүйірлі трапеция.Бұранданың параметрлері мен өлшемдері МЕСТ24738-81 ж/е МЕСТ24739-81 бойынша анықталады.

Дөңгелек бұранда. Бұл бұранданың қолданылуы шектеулі су жүргізетін арматура үшін,жекеленген жағдайларда жүккөтергіштердің ілгектері үшін,сол сияқты агрессивті ортаның әсері жағдайына лайықталған.

Дөңгелек бұранданың пішіні,өзара түзу сызық бөліктерімен байланысқан,доғалардан құрастырылады.Пішін қабырғалары арасындағы бұрыш α=30 тең.Бұранданың параметрлері мен өлшемдерін МЕСТ13536-68 анықтайды.

Бұрандалар параметрлерін бекітетін стандарттар олардың шартты белгіленуін қарастырады.Бұранданың шартты белгіленуіне оның түрін анықтайтын әріптік белгіленуі,сонымен қатар өлшемі,типі,бұралып кіру саны, ауытқу өрісі,беріктік тобы,бағыты,стандарт нөмірі.Бұранданы белгілеу сытрқы (үлкен) диаметрден жүргізіледі ж/е өлшем сызығының үстіне н/е оның жалғасының үстіне жазылады.

3 БИЛЕТ

1. Екі түзудің өзара орналасулары

2. МЕСТ 2.303-68* Сызықтар

1. МЕСТ2.303-68*сызықтардың баржоғы тоғыз түрін бекітеді.0,5-1,4мм ге дейінгі қалыңдықтағы сызықты тұтас жуан-негізгі сызық деп атайды.. Тетіктің көрінетін контурының сызықтары негізгі қалың сызықпен орындалады. Сызба қоршауы мен негізгі жазулардың рамкалары негізгі қалың сызықпен орындалады.

Шығару және өлшемдік сызықтар тұтас жіңішке сызықпен орындалады. Тіліктер мен қималардағы штрихтау сызықтары тұтас жіңішке сызықпен орындалады. 12 мм кем шеңберлердің центрлік сызықтары тұтас жіңішке сызықпен орындалады. тұтас жіңішке. Кескіндерді үзу сызықтары тұтас ирек сызықпен орындалады.Симметриялық емес тетіктер түрінің бөліктері мен тілігін қосу сызықтары жіңішке ирек сызықпен орындалады. жіңішке ире. Көрінбейтін контурдың сызықтары жіңішке штрих сызықпен орындалады. жіңішке штрих Диаметрі 12 мм артық шеңберлердің центрлік сызықтары жіңішке штрих-пунктир сызықпен орындалады. Сызбаларда лак-бояу жабындыларының және термиялық өңдеу орындары қалыңдатылған штрих-пунктир сызықпен белгіленеді. Тіліктер мен қималарда қиюшы жазықтықтың орналасқан орындары жуандатылған үзік сызықпен белгіленеді. Осьтік және центрлік сызықтар тетік контурының сызықтарынан 3 5мм мм-ге шығу керек. Үзік сызықтың бөліктері арасындағы арақашықтық тетіктің өлшемдерімен анықталады.. Сызбаның негізгі сызығының қалыңдығы сызбанын пішіміне,масштабына байланысты қабылданады.

БИЛЕТ

1. Екі жазықтықтың қиылысу сызықтарын тұрғызу.

2. МЕСТ2.303-68*сызықтардың баржоғы тоғыз түрін бекітеді. 0,5-1,4мм ге дейінгі қалыңдықтағы сызықты тұтас жуан-негізгі сызық деп атайды.. Тетіктің көрінетін контурының сызықтары негізгі қалың сызықпен орындалады. Сызба қоршауы мен негізгі жазулардың рамкалары негізгі қалың сызықпен орындалады.

Шығару және өлшемдік сызықтар тұтас жіңішке сызықпен орындалады. Тіліктер мен қималардағы штрихтау сызықтары тұтас жіңішке сызықпен орындалады. 12 мм кем шеңберлердің центрлік сызықтары тұтас жіңішке сызықпен орындалады. тұтас жіңішке. Кескіндерді үзу сызықтары тұтас ирек сызықпен орындалады.Симметриялық емес тетіктер түрінің бөліктері мен тілігін қосу сызықтары жіңішке ирек сызықпен орындалады. жіңішке ире. Көрінбейтін контурдың сызықтары жіңішке штрих сызықпен орындалады. жіңішке штрих Диаметрі 12 мм артық шеңберлердің центрлік сызықтары жіңішке штрих-пунктир сызықпен орындалады. Сызбаларда лак-бояу жабындыларының және термиялық өңдеу орындары қалыңдатылған штрих-пунктир сызықпен белгіленеді. Тіліктер мен қималарда қиюшы жазықтықтың орналасқан орындары жуандатылған үзік сызықпен белгіленеді. Осьтік және центрлік сызықтар тетік контурының сызықтарынан 3 5мм мм-ге шығу керек. Үзік сызықтың бөліктері арасындағы арақашықтық тетіктің өлшемдерімен анықталады.. Сызбаның негізгі сызығының қалыңдығы сызбанын пішіміне,масштабына байланысты қабылданады.

Емтихан билеті №5

1. Жазықтықтарды алмастыру әдісі

Жазықтық ауыстыру әдісі

Кеңістіктегі фигура мен проекция жазықтықтарының орналасуын ауыстыру жазықтық ауыстыру әдісі П1 и П2 жазықтықтарын П4 жаңа жазықтықтарымен ауыстыру арқылы да жүзеге асады.

Жаңа жазықтықтар бұрынғы жазықтықтарға перпендикуляр етіп алынады. Бір проекция жазықтықтары жүйесінен екіншіге өту келесі ережелер арқылы жүзеге асады: нүктенің жаңа проекциясынан жаңа оске дейінгі арақашытық нүктенің ауысатын проекциясынан ауысатын оске дейінгі арақашықтыққа тең болу керек. АВ кесіндісінің нағыз өлшемін анықтау. Паралель проекциялаудың қасиеттерінен

кесінді өз өлшемімен проекцияланады егер ол осы проекция жазықтығына паралель болса екендігі белгілі.

АВ кесіндісіне паралель және П1 жазықтығына перпендикуляр П4 жаңа проекция жазықтығын таңдалық. П1П2 жазық жүйесінен П1П4 жүйесіне көшеміз,жаңа жазықтық жүйесіндегі А4 В4 АВ кесіндісінің нағыз өлшемін береді.

2. МЕСТ 2.304-81 Әріптер. Әріптердің өлшемдері. Сөздерді жазудың алпы ережелері.

МЕСТ 2.304 – 81

МЕСТ – мемлекеттік стандарт

2– стандарттың класы

3– стандарттың тобы

04– топтағы стандарттың реттілік нөмірі

81– стандарттың бекітілген жылы

Өндіріс салалары аралығындағы стандарттың 30-дан астам класы бар.

Стандарттың талаптарына пішімдер, масштабтар, сызықтар, сызбалар, өлшем түсірулер жатады.

§ 1.4 Сызба шрифтері (қарпі)

Сызбаның өлшем сыз ықтарындағы сандарды, бас қа да жазуларды, негізгі жазуды сызба шрифті бойынша орындайды. Соны мен келесі мем лекеттік стандарт – «Сызба шрифтері». Сызба шрифтері кириллица, латын жəне грек əріптері мен рим, араб цифрларынан тұрады. Бұған қосымша қазақ əріптері мен математикалық символдарының белгілеу түрлері көрсетілген. Стандарт бойынша белгіленген сызба шрифтерінің негізгі өлшемдері төмендегідей:

бас əріптер биіктігі - латынның кіші h əрпі;

кіші əріптер биіктігі - латынның кіші с əрпі;10

əріптің ені - латынның кіші g əрпі;

əріптердің арақашықтығы - латынның кіші а əрпі;

сөздердің ең аз арақашықтығы - латынның кіші е əрпі;

əріптің жуандығын - латынның кіші d əрпі.

Стандарт бойынша сызба шрифтері жіңішке А типті жəне жуан Б типті түрлерге бөлінеді. А типті (d =1/14h) жəне Б типті (d =1/10h) əріптер 900 тік жəне 750 қиғаш болып келеді. Əріптердің сызылуы жеңіл болу үшін алғашқы кезде көмекші тор көздерді пайдаланған ыңғайлы (3-сурет). Суретте көрсетілгендей əріптер түзу сызықтар мен кішкентай доғалар арқылы сызылады. Оқырманға ескерту ретінде сызба шрифтерін жазбайды, оларды сызады

3. Сызбада бұранданың бейнеленуі және белгіленуі.

Бҧрандалардың белгіленуі

Бұранда дегеніміз - өзектегі (стержень) немесе тесіктегі бұрама қобы (ойық). Ол цилиндрлік немесе конустық беттегі бұрама қобы бұрандасының жанабы (профилі), сол беттерде бірқалыпты айнала қозғалуынан пайда болады. Бұранданы сызбада кескіндеу жəне белгілеу ережелері стандарт бойынша тағайындалған. Өзектегі немесе ойықтағы бұрандалар тұтас жіңішке сызықпен, ал шеңберде ¾ бөлігіне тең доға жүргізіледі. Бұранданың аяқталуы тұтас жалпақ сызықпен белгіленеді.

Бұрандалар параметрлерін бекітетін стандарттар олардың шартты белгіленуін де қарастырады. Бұранданың шартты белгіленуіне оның түрін анықтайтын әріптік белгіленуі, сонымен қатар бұранда өлшемі, яғни оған (конустық және құбырлық цилиндрлік бұрандалардан басқа) барлық бұрандалар үшін бұранданың сыртқы (үлкен) диаметрін жатқызады. Бұл өлшем конустық және құбырлық цилиндрлік бұрандаларда шығарма сызық сатысына жазылады.

3.8 суретте жиі кездесетін стандарт бұрандалар түрлері мен стандарт емес бұрандалардың белгілену үлгісі көрсетілген:

а) оқу сызбасындағы тетікбӛлшектердегі метриялық бұрандалардың белгіленуі:

М10 – ірі адымды метриялық;

М16 х 1, М24 х 2 – ұсақ адымды;

М20LH – солақай;

б) трапециялық және тіректік бұрандалардың белгіленуі;

в) конустық және құбырлық цилиндрлік бұрандалардың белгіленуі;

г) стандарт емес профильді бұрандалар.

Емтихан билеті №6

1.Іздер және (ABC) үшбұрышы арқылы берілген деңгейлік жазықтықтар.

Жазықтықтың ізі деп жазықтықтың проекция жазықтығымен қиылысқан сызығын айтады.

a жазықтығының ізі деп оның проекциялар жазықтығымен қиылысу сызығы аталады. Проекциялардың бірде-бір жазықтығына параллель емес және перпендикуляр емес жазықтық, міндетті түрде проекциялар жазықтықтарының әрқайсысын бір жерде қиып өтеді. Осыдан, мұндай жазықтықтың проекциялар жазықтықтарының саны бойынша (H, V, W) 3 ізі

бар, 22, а-сурет. Онда a_V, a_H, a_W – сәйкес түрде a жазықтығының фронталь, горизонталь және профиль іздері, ал А_X, А_Y, A_Z нүктелері – іздердің тоғысу нүктелері. Г. Монж эпюріне өткен кезде 22, б-суретте көрсетілген кескінді аламыз. Элементар геометриялық объект кез-келген екі проекциямен бір мағыналы берілетіндіктен, z және y осьтерімен және a_Z,a_Y нүктелерімен бірге a_W профиль ізін алып тастауға болады.

Деңгей жазықтықтары

Проекциялардың горизонталь жазықтығына параллель, және осыдан, проекциялардың фронталь және профиль жазықтықтарына перпендикуляр жазықтық «деңгейдің горизонталь жазықтығы» деп аталады (26-сурет). Оның фронталь және 26-суретте көрсетілмеген профиль із-проекциялары горизонталь орында болады, ал горизонталь ізі жоқ. a горизонталь жазықтығында орна-ласқан, АВС жазық фигурасы, V және W проекцияларында – түзулер кесін-ділерімен, ал Н проекциясында нақты шаманың үшбұрышымен көрсетіледі.

Деңгейдің фронталь жазықтығы үшін (27-сурет) горизонталь із-проекция z осіне параллель, ал фронталь із жоқ. Онда орналасатын АВС үшбұрышы

проекциялардың фронталь жазықтығына нақты шамада көрсетіледі.

Деңгейдің профиль жазықтығында орналасқан жазық фигура (28-сурет) проекциялардың профиль жазықтығына - нақты шамада, фронталь және горизонталь із-проекциялар түзулер кесінділерімен көрсетіледі.

2.МЕСТ 2.305-68* Бейнелер. Көріністер негізгі. Көріністер.

Стандарт МЕСТ 2.305-68* нәрселерді (бұйымдарды, құрылыстарды және олардың құрамдас элементтерін) өнеркәсіп пен құрылыстың барлық салаларының сызбаларында кескіндеудің ережелерін тағайындайды.

Көрініс деп бақылаушы қарағанда нәрсе бетінің көрінетін бөлігінің кескінін айтады. Көріністер: негізгі, қосымша және жергілікті болып бөлінеді.

Негізгі проекция жазықтықтарында алынатын көріністердің мынадай аттары тағайындалған: алдыңғы көрініс (бас көрініс), үстіңгі, сол жақ, оң жақ, астыңғы, артқы.

Бас көріністі таңдағанда есте болатын жағдайдың бірі, ол нәрсенің өлшемдері мен пішіні туралы мүмкіндігінше толық мағлұмат беріп қана қоймай, сонымен бірге сызбада басқа көріністерді ұтымды орналастыруды қамтамасыз етуге тиіс.

Көрініс негізгі, қосымша және жергілікті болып бөлінеді.

Негізгі көріністер затты фронталь проекциялау жазықтығымен беттестірілген алты қырлы іші қуыс кубтың жақтарына тікбұрыштап проекциялау нәтижесінде алынады.

Билет

1. Призма бетіндегі нүктелер

Екі параллель табаны болатын, жақтары осы табандарына өзара пер- пендикуляр көпжақты бетті тікбұрышты призма деп айтады. Табандарына байланысты призмалар үшжақты, төртжақты, бесжақты жəне т.б.с.с. түрлерге бөлі-неді. Егер табандары жақтарына перпендикуляр болмай, жалпы жағдайда орналасқан болса, онда көпжақты бетті жалпы жағдайдағы призма деп айтады. Бұл призмалар да табандарына байланысты үшжақты, төртжақты, бесжақты жəне т.б. түрлерге бөлінеді. Тікбұрышты проекцияларда тікбұрышты призмаларды қолданған өте қолайлы, себебі тікбұрышты призманың екі табандары горизонталь проекция жазықтығында беттесіп, бір ғана көпбұрышты береді. 121-суретте АВС жəне А1 В1 С1 табандары үшбұрышты тік- бұрышты призманың кеңістіктегі кескіні мен 122-суретте көлденең П1 горизонталь жəне фронталь проекция жазықтықтарындағы кескіні көрсетілген. Тікбұрышты проекцияларда тікбұрышты приз- малардың қырлары көлденең П1 горизонталь проекция жа зық- тығына перпендикуляр болған- дықтан, табандары бет тесіп, тек бір ғана үшбұрышты береді. Осы тікбұрышты призманың жағында жатқан К жəне N нүк- телері мен тікбұрышты призманың қырларында орналасқан М жəне L нүктелері берілген. Егер эпюрде L1 нүктесі В1 =В1 нүктелерімен беттесіп жатса, онда L нүктесінің фронталь проекциясы призманың В2 В2 қырының бойында жатады. Егер М нүктесінің горизонталь проекциясы А1 =А1 жəне В1 =В1 қырында орналасса, онда М нүктесінің фронталь проекциясы призманың А2 мен В2 қырының бойында жатады. Егер N нүктесі призманың жоғарғы табаны АВС үшбұрышында орналасса, онда N нүктесінің горизонталь проекциясы А1 =А1; В1 =В1; С1 =С1 үшбұрыш бойында жатады, ал N2 фронталь проекциясы призманың А2 мен В2 қырының бойында жатады

2 МЕСТ 2.305-68* Бейнелер. Жергілікті көріністер

Проекциялық сызу. Көріністер МЕСТ 2.305-68**

Заттар мен бөлшектердің кескіндерін (сызбаларын) тікбұрышты проекциялау әдісімен орындайды. Сызбадағы кескіндер мазмұнына қарай көріністер, тіліктер және қималар болып бөлінеді.

Көріністердің, тіліктердің және қималардың саны мүмкіндігінше аз, бірақ заттың пішіні мен өлшемдерін көрсетуге жеткілікті болуы қажет.

Көріністер МЕСТ 2.305-68**

Көрініс дегеніміз зат бетінің бақылаушыға көрінетін бөлігінің кескіні. Кескіннің санын азайту үшін заттың көрінбейтін керекті бөліктерін штрих сызықтарының көмегімен көрсетуге болады.

Көрініс негізгі, қосымша және жергілікті болып бөлінеді.

Зат бетінің шектелген бөлігінің кескінін жергілікті көрініс деп атайды. Жергілікті көріністі үзік сызықтармен шектеуге болады, мүмкіндігінше өте кіші өлшемде.

3. Болтты біріктірудің консктрукциялық бейнелері

Болт. Ол – стержень тәрізді бір ұшыгда басы, ал екінші ұшында бұрандасы бар деталь. Болтты басының пішіне қарай алты жақты, жартылай дөңгелеек басты, құпия басты және т.б. деп ажыратылады. Осындай болттардың басы алты бұрышты бұрыс призма пішінінде жасалып, фаскалармен аяқталады. Фаска өткір ұшты бұрыштарын жою және кілтті өңай кигізу үшін керек. Бұрандалы ұшының ұзындығы оның цилиндр пішінді бөлігінің диаметріне, ал болттың жалпы ұзындығы біріктірілген детальдардың қалыңдықтарына байланысты анықталады. Алты жақты басы бар болт үш түрде жасалады.

Болтты шартты түрде белгілеудің мысалы:

«Болт 2М12х1,5х60 ГОСТ 7798-70», мұндағы, М12х1,5- болттың метрикалық адымы ұсақ, номинал диаметрі 12 мм, адымы 1,5 мм оңқай бұрандасы бар; болттың ұзындығы 60 мм; екінші түрде жасалған және алты жақты басы бар; ГОСТ 7798-70 – болттың конструкциясын және өлшемдерін тағайындаған мемлекеттік стандарттың нөмірі.

9билет

1. Дербес жағдайдағы жазықтық пен призма бетінің қиылысуы.

Проекция жазықтықтарын параллель немесе перпендикуляр болатын жазықтықтарды дербес жағдайдағы жазықтықтар деп атайды. Егер берілген жазықтық горизонталь проекция жазықтығына перпендикуляр болса, онда мұндай жазықтықты горизонталь проекциялаушы жазықтық деп атайды. Егер берілген жазықтық фронталь проекция жазықтығына перпендикуляр болса, онда мұндай жазықтықты фронталь проекциялаушы жазықтық деп атайды. Егер берілген жазықтық профиль проекция жазықтығына перпендикуляр болса, онда мұндай жазықтықты профиль проекциялаушы жазықтық деп атайды. Призма –табандары екі бірдей және өзара параллель болатын көп бұрыш,ал бүйір жақтары параллелограмдар болатын,көпжак. приз-маның a жазықтығымен қиылысу фигурасының фронталь проекция-сы (69-сурет) a жазықтығының із-проекциясымен сәйкес келеді. Ке-ңістікте және горизонталь проек-цияда l сызығы төртбұрыш бола-ды (призма жақтарының саны бойынша). Қарастырылатын приз-маның әрбір жағы - горизонталь-проекциялаушы жазықтықты, ал a, b, c, d қырлары – горизонталь-проекциялаушы түзулерді білдіретіндіктен, призма қырларының a жазықты-ғымен қиылысуының 1’, 2’, 3’, 4’ нүктелерінің горизонталь проекциялары сәйкес қырлардың a’, b’, c’, d’ горизонталь проекцияларымен сәйкес келеді. Басқаша айтқанда, қима фигурасының горизонталь проекциясы беттің горизон-таль очеркімен сәйкес келеді. l қимасы фигурасының | l | нақты көлемі 68-суретке ұқсас проекциялық байланыста салынған.

2. МЕСТ 2.305-68* Бейнелер. Тіліктер. Сызбада белгіленуі және жазылуы.

Бір немесе бірнеше қиюшы жазықтықтармен қиғаннан шыққан бейнелер..тіліктер.. деп аталады. Тіліктер. ішкі пішінді және бөлшектің өлшемін табу үшін қызмет етеді. Тілікте.. қима жазықтығынын бойындағы және оның ар жағындағы көрністер.. көрсетіледі. Тілік дербес қосымша бейне болып табылмайды,. бір немесе бірнеше негізгі көріністердің орнында орындалады. Тіліктердің тәулсіздік принципінің мәні мынада, бір бейнеде орындалған тілік.... басқа бейнелерде байқалмайды. Тіліктер қиюшы жазықтықтың бағытына қарай. горизонталь, вертикаль және көлбеу болып …. бөлінеді. Вертикаль тіліктер. профильдік және фронтальды. болып бөлінеді. Тіліктер қиюшы жазықтықтың санына қарай... жай және күрделі.. болып бөлінеді. Бір-біріне параллель қиюшы жазықтықтар. сатылы... тілікті жасайды.. Өзара параллель қиюшы жазықтықтар... сатылы. тілікті құрайды. Бір-біріне параллель емес қиюшы жазықтықтар... сынық.. тілікті жасайды. Көріністерде орындалған тіліктердің берілу толықтығына қарай, тіліктер … Толық және жергілікті тіліктерге. бөлінеді. Қиюшы жазықтықтар нәрсе осіне қарағанда орналасуына қарай тіліктер бойлаған және көлденең тіліктерге бөлінеді. … күрделі және көлбеген.. тіліктер барлық жағдайда белгіленіп көрсетіледі.Жартылай көріністі және жартылай тілікті бір көрініске біріктірген кезде тілік ереже бойынша оң жағынан …, көрініс ереже бойынша сол жағынан … көрсетіледі. Айналма беттерінің сызбасында жартылай көрініс және жартылай тілікті біріктіргенде тілік ереже бойынша. астыңғы жағынан …., көрініс ереже бойынша … үстіңгі жағынан. көрсетіледі. Жартылай көрініс және жартылай тілік бір көрініске симетриялы бөлшектер үшін бір-бірімен жіңішке штрих сызықпен

… біріктіріледі.. Жартылай көрініс және тілікті симетриялы бөлшекте көрсету барысында, көрініс жағында бөлшектің көрінбейтін бөліктері … көрсетілмейді. Жартылай көрініс және тілікті бір көріністе біріктіру кезінде барлық ішкі өлшемдерді … тілік орындалған жағынан қондыру қажет. Жартылай көрініс және тілікті бір көріністе біріктіру кезінде барлық сыртқы өлшемдерді … сыртқы көрініс берілген жағында қондыру қажет. А-А, Б-Б және тағы басқадай әріптер тілікті және қиманы белгілеген кезде биіктігі өлшем сандарынан … екі өлшем. артық болуы қажет. А-А, Б-Б және тағы басқадай әріптер тілікті және қиманы белгілеген кезде стрелканың сыртқы жағынан. … қондырылады. Тіліктер және қималар белгілеулеріндегі стрелкалар, үзік сызықтардың шеткі жағынан 1-5мм … қашықтығы қондырылады.

Билет

1. Дербес жағдайдағы жазықтық пен пирамида бетінің қиылысуы.

Пирамида- табанында кез келген көп бұрыш жататын, ал бүйір жақтары ортақ төбелі

S үшбұрыштар болатын,көп жак.

Пирамида (68-сурет) жақты бетті білдіретіндіктен, ізделіп отырған l сызығы кеңістікте және горизонталь проекцияда көпбұ-рыш болады, l сызығының l’’ фрон-таль проекциясы a қиюшы жа-зықтығының із-проекциясымен сәйкес келеді. Мақсат пирамида-ның әрбір қырының a жазықты-ғымен қиылысуының 1, 2, 3 нүк-телерін анықтауға кел-тіріледі. a жазықтығы проекция-лардың фронталь жазықтығына перпендикуляр болғандықтан, қырлар үшін де, a жазықтығы үшін де ортақ болып табылатын, ізделіп отырған 1, 2, 3 нүктелері, әрбір қыр проекциясының a жазықтығының a_V = a’’ із-проекция-сымен қиылысуының 1’’, 2’’, 3’’ нүктелерін білдіретін болады.1’, 2’, 3’ нүктелерінің горизонталь проекциялары олардың әрбір қырға тиесілігі бойынша анықталады. a жазықтығы пирамиданың АВС негізіне параллель емес болғандықтан, үшбұрыштың 1’2’3’ қабырғаларының біреуі де A’B’C’ негізінің сәйкес қабырғаларына параллель болмау керек.

Қиманың пішіні симметриялы емес болғандықтан, қима фигурасының нақты көлемін салу үшін бастапқы V/H жүйесінде x осінің орналасуын дәстүрлі түрде, яғни пирамиданың негізімен сәйкес келетіндей етіп береміз. Оларда 1₀, 2₀, 3₀нүктелерінің орналасуын анықтау үшін, a жазықтығына және проекция-лық байланыс сызығына параллель (1’’, 2’’, 3’’ нүктелерінен a_V = a’’ перпенди-куляр) х₁ осін жүргіземіз. 3 нүктесінің байланыс сызығы бойынша қимада x осі-нен 3 нүктесінің 3’ горизонталь проекциясына дейін алынған, Y₃ара қашықты-ғын қалдырамыз. Нәтижесінде ізделіп отырған үшбұрыштың шынайы пішінін анықтайтын, 3₀, 2₀, 1₀нүктелерін алып, 2 және 1 нүктелермен де солай істейміз

2.МЕСТ 2.305-68 * тіліктертер классификациясы

Бір немесе бірнеше қиюшы жазықтықтармен қиғаннан шыққан бейнелер..тіліктер.. деп аталады. Тіліктер. ішкі пішінді және бөлшектің өлшемін табу үшін қызмет етеді. Тілікте.. қима жазықтығынын бойындағы және оның ар жағындағы көрністер.. көрсетіледі. Тілік дербес қосымша бейне болып табылмайды,. бір немесе бірнеше негізгі көріністердің орнында орындалады. Тіліктердің тәулсіздік принципінің мәні мынада, бір бейнеде орындалған тілік.... басқа бейнелерде байқалмайды. Тіліктер қиюшы жазықтықтың бағытына қарай. горизонталь, вертикаль және көлбеу болып …. бөлінеді. Вертикаль тіліктер. профильдік және фронтальды. болып бөлінеді. Тіліктер қиюшы жазықтықтың санына қарай... жай және күрделі.. болып бөлінеді. Бір-біріне параллель қиюшы жазықтықтар. сатылы... тілікті жасайды.. Өзара параллель қиюшы жазықтықтар... сатылы. тілікті құрайды. Бір-біріне параллель емес қиюшы жазықтықтар... сынық.. тілікті жасайды. Көріністерде орындалған тіліктердің берілу толықтығына қарай, тіліктер … Толық және жергілікті тіліктерге. бөлінеді. Қиюшы жазықтықтар нәрсе осіне қарағанда орналасуына қарай тіліктер бойлаған және көлденең тіліктерге бөлінеді. … күрделі және көлбеген.. тіліктер барлық жағдайда белгіленіп көрсетіледі. Жартылай көріністі және жартылай тілікті бір көрініске біріктірген кезде тілік ереже бойынша оң жағынан …, көрініс ереже бойынша сол жағынан … көрсетіледі. Айналма беттерінің сызбасында жартылай көрініс және жартылай тілікті біріктіргенде тілік ереже бойынша. астыңғы жағынан …., көрініс ереже бойынша … үстіңгі жағынан. көрсетіледі. Жартылай көрініс және жартылай тілік бір көрініске симетриялы бөлшектер үшін бір-бірімен жіңішке штрих сызықпен

3.МЕСТ 2.101-68* Бұйымдардың түрлері

Өндірісте өңделуге тиісті нәрселер немесе нәрселер табын бұйымдар деп атайды. Өндірісте өнделіп тұтынуға (таратуға) арналған бұйымдар негізгі өндіріс бұйымдарына жатады.

Өндірісте өнделіп өз қажетіне арналған бұйымдар жиынтығы көмекші өндіріс бұйымдарына жатады.

Бұйымдар құрылымы бойынша бөлшек, құрастыру бірліктері, комплекстер және комплектілер деп бөлінеді. Аты мен маркасы жағынан бір текті заттан, құрастыру әрекетінсіз жасалған бұйымды. Бөлшек деп атайды. Құрастыру әрекеттерімен өзара біріктірілген екі және оданда көп бөлшектен тұратын бұйымды құрастыру бірлігі деп атайды

Құрамдас бөліктері өндірісте бір тұтас болып біріктірмеген өзара байланыстары бар қызметтер атқаратын бұйымдар жиынтығын комплекс деп атайды. Құрамдас бөліктері өндірісте бір жүйеге біріктірілмеген, көмекші қызметтер атқаратын бұйымдар.. комплетлер деп аталады. Құрамдас бөлімдерінің болу, болмасына қарай бұйымдар құрамды және құрамсыз бөлінеді.

Емтихан билеті №11

1. Деңгейлік түзулер. Дербес жағдайда орналасқан түзулер деңгейлі түзулер және проекциялаушы түзулер болып бөлінеді. Деңгейлі түзулер – проекциялардың қандай да бір жазықтығына параллель орналасқан.

H проекциясының горизонталь жазықтығына параллель түзу «горизон-таль» деп аталады (11, а-сурет). Оның h’’ фронталь және h''' профиль проекция-лары х осіне параллель (-х=y) (11,б-сурет), ал h’ горизонталь проекциясы V және W проекцияларының жазықтықтарына перпендикуляр орыннан басқа,

кез-келген орында бола алады. h түзуі H проекциясының жазықтығына параллель болғандықтан, оның Н жазықтығындағы АВ кесіндісі нақты көлемінде көрсетіледі, ал h горизонтальдың h’ горизонталь проекциясы және х осі (немесе оған параллель сызықтың) арасындағы бұрыш дегеніміз – горизон-тальдың көлбеу бұрышының V проекциясының фронталь жазықтығына нақты көлемі. Осыған ұқсас түрде, h горизонтальдың h’ горизонталь проекциясы және y осі арасындағы бұрыш дегеніміз – бұл h горизонтальдың көлбеу бұрышының W проекциясының фронталь жазықтығына нақты көлемі.

V проекцияларының фронталь жазықтығына параллель түзу «фронталь» деп аталады (12, а-сурет). Оның f’ горизонталь проекциясы x осіне параллель және f’’’ профиль – z осіне параллель, ал f’’ фронталь проекциясы, H және W жазықтықтарына қатысты перпендикулярдан басқа, кез-келген орында бола алады. Проекциялардың фронталь жазықтығына оның АВ кесіндісі нақты көлеміне проекцияланады. f фронтальдың f’’ фронталь проекциясының x осіне көлбеу бұрышы дегеніміз – бұл f фронтальдың H проекциясының горизонталь жазықтығына көлбеу бұрышының нақты көлемі, ал z осіне – фронтальдың W проекциясының профиль жазықтығына көлбеу бұрышының нақты көлемі.

W проекциясының профиль жазықтығына параллель түзу «профиль» немесе «профиаль» деп аталады (13, а-сурет). Оның w’’ фронталь және w’
горизонталь проекциялары (13, б-сурет) z (-z) осіне параллель, ал w’’’ профиль проекциясы кез-келген орында бола алады (H, V жазықтықтарына перпенди-кулярдан басқа). Оның кесіндісінің А’’’B’’’ профиль проекциясы дегеніміз – АВ кесіндісі ұзындығының нақты көлемі. Профиальдың w’’’ профиль проекция-сының z осіне көлбеу бұрышы дегеніміз – бұл w профиальдың V проекция-сының фронталь жазықтығына көлбеу бұрышының нақты көлемі, ал у осіне - оның H проекциясының жазықтығына көлбеуінің нақты көлемі.

2. МЕСТ 2.305-68* Жартылай көрініс және жартылай тіліктің біріктірілуі.

Көріністер бейнелену ерекшелігіне қарай көріністер, тіліктер, қималар, шығару элементтері болып бөлінеді. Қараушыға бағытталған заттың көрінетін бейнесі көрініс деп аталады. Көріністер негізгі, толықтырушы, жергілікті көріністер болып бөлінеді. Бір немесе бірнеше қиюшы жазықтықтармен қиғаннан шыққан бейнелер тіліктер деп аталады. Тіліктер ішкі пішінді және бөлшектің өлшемін табу үшін қызмет етеді. Тілікте қима жазықтығынын бойындағы және оның ар жағындағы көрністер көрсетіледі.

Жартылай көріністі және жартылай тілікті бір көрініске біріктірген кезде тілік ереже бойынша оң жағынан, көрініс ереже бойынша сол жағынан көрсетіледі. Айналма беттерінің сызбасында жартылай көрініс және жартылай тілікті біріктіргенде тілік ереже бойынша астыңғы жағынан, көрініс ереже бойынша үстіңгі жағынан көрсетіледі. Жартылай көрініс және жартылай тілік бір көрініске симетриялы бөлшектер үшін бір-бірімен жіңішке штрих сызықпен біріктіріледі. Жартылай көрініс және тілікті симетриялы бөлшекте көрсету барысында, көрініс жағында бөлшектің көрінбейтін бөліктері көрсетілмейді. Жартылай көрініс және тілікті бір көріністе біріктіру кезінде барлық ішкі өлшемдерді тілік орындалған жағынан қондыру қажет. Жартылай көрініс және тілікті бір көріністе біріктіру кезінде барлық сыртқы өлшемдерді сыртқы көрініс берілген жағында қондыру қажет.

3. МЕСТ 2.102-68* Конструкторлық құжаттардың түрлері.

Берілу мазмұнына қарай конструкторлық құжаттар жазба түрдегі және графикалық құжаттарға бөлінеді. Бөлшектің сызбасы, құрастыру сызба, схема графикалық конструкторлық құжаттарға жатады. Техникалық тапсырма, түсіндірме графикалық жазба түрдегі конструкторлық құжаттарға жатады. Бөлшектің бейнесі мен оны тексеріп өндеуге қажетті анықтамалары бар негізгі конструкторлық құжат бөлшектің сызбасы деп атайды. Бұйымды біріктіріп, тексеруге қажетті бұйымның құрамдас бөліктерінің сызбасы берілген конструкторлық құжатты құрастыру сызбасы деп атайды. Бұйымның конструкциясын, құрамдас бөліктерінің өзара байланысын және жұмыс істеу принципін жалпы көріністің сызбасы деп аталады. Бұйымның құрамдас бөліктері және өзара байланыстары шартты түрде бейнеленген конструкторлық құжат схема деп аталады. Көз мөлшерiмен, сызба құралыңсыз орындалған сызба эскиз деп аталады. Көп мөлшерде көшірмелер шығаруға болатын құжатты түпнұсқа деп атайды.

Емтихан билеті №12

1. Тікбұрышты призманың жазбасын жазу үшін, призманың биіктігін өлшеп алып, параллель сызық жүргіземіз. Призма табандары горизонталь проекция жазықтығына параллель орналасқандықтан, олардың горизонталь проекция жазықтығындағы проекциясы нақты шамасымен кескінделеді. Призма

табандарының қырларын өлшеп алып, жүргізілген параллель сызықтарға

өлшеп саламыз. Біздің мысалда олар – АС, СВ жəне ВА қырлары.

Егер осы табылған қырларды өзара қосып, екі параллель сызықтың екі

жағына екі табанын сызатын болсақ, онда біз тік үшжақты призманың жазық

бір жазықтықтағы толық жазбасын табамыз.

Көпжақты беттер қатарына пирамида кіретінін білесіздер. Олар да

призмалар сияқты орналасуларына байланысты тікбұрышты жəне қиғаш

(көлбеу) бұрышты болып келеді. Мысал ретінде тікбұрышты үшжақты

пирамиданың жазбасын қарастырайық (161-сурет).

Үшжақты тікбұрышты пирамиданың жазбасын жазу үшін, пирамиданың

қырларының биіктігін (нақты шамасын) тауып алуымыз қажет. Ол үшін

жоғарыда қарастырған сызбаны түрлендіру тарауындағы барлық əдістерді

қолданып табуға болады, бірақ біздің мысалымызда қырлардың нақты

шамасын бір нүкте бойында айналдыру əдісін қолданып анықтаймыз.

Пирамиданың горизонталь проекция жазықтығындағы S1A1 жəне S1C1 қырларын S1 төбесі арқылы, ал S1B1 қырын В1нүктесінде айландырып, х осіне параллель етіп қоямыз. Байланыс сызығының көмегімен фронталь проекция жазықтығына көтеріп, пирамида қырларының нақты шамасын табамыз.

2. МЕСТ 2.305-68*Бейнелер. Шығарма элементтері.

МЕСТ 2.305-68* Көрністер, тіліктер, қймалар және шығарма элементтері

Көріністер бейнелену ерекшелігіне қарай көріністер, тіліктер, қималар, шығару элементтері болып бөлінеді. Қараушыға бағытталған заттың көрінетін бейнесі көрініс деп аталады. Көріністер негізгі, толықтырушы, жергілікті көріністер болып бөлінеді. Фронталь жазықтығында проекцияланып алынған көрініс басты көрініс деп аталады. Басты көріністің астында үстіңгі көрініс орналасады, сол жағында – оң жақ көрініс, оң жағында – сол жақ, үстінде – астыңғы көрініс орналасады. Сол жақ көріністің он жағында артқы көрініс орналасады.

Бір немесе бірнеше қиюшы жазықтықтармен қиғаннан шыққан бейнелер тіліктер деп аталады. Тіліктер ішкі пішінді және бөлшектің өлшемін табу үшін қызмет етеді. Тілікте қима жазықтығынын бойындағы және оның ар жағындағы көрністер көрсетіледі. Тілік дербес қосымша бейне болып табылмайды, бір немесе бірнеше негізгі көріністердің орнында орындалады. Тіліктер қиюшы жазықтықтың бағытына қарай горизонталь, вертикаль және көлбеу болып бөлінеді. Вертикаль тіліктер профильдік және фронтальды болып бөлінеді. Тіліктер қиюшы жазықтықтың санына қарай жай және күрделі болып бөлінеді.

Қимада бөлшектің қиюшы жазықтықтың бойындағы көрінісі көрсетіледі. Қималар оңашаланған,қабаттасқан және көріністің үзігінде берілген қималарға бөлінеді. Қабаттасқан қималар тұтас жіңішке сызықпен беріледі. Шығарылған қима негізгі жуан сызықпен орындалады. Негізгі көріністерде көлемі мен өлшемі жағынан анықталмаған бөлшектің бөлігі үлкейтілген көлемде берілсе шығарма элементтері деп аталады. Шығарма элементінің орны негізгі көріністе шеңбермен қоршалады және А,Б түрінде жазылады. Шығарма элементтерінің бейнесі сызбада А(4:1) түрімен белгіленеді.

3. МЕСТ 2.108-68* Сипаттізім. Сипаттізім бөлімдері. Сипаттізімнің толтырылуы.

Сипаттізім (МЕСТ 2.108-68) – құрастыру бірлігінің құрам

бөліктерін анықтайтын, көрсетілген бұйымдарды дайындауға

және өндіріске жіберуге қажетті мәліметтерді жазуға арналған

кестеден тұратын мәтінді конструкторлық құжат.

Билет

1. Кешендік сызбада проекциялаушы түзу проекцияларының бірі нүктеге айналады, ал басқалары байланыс сызықтарымен үйлеседі және түзудің өзімен беттеседі. Проекциялаушы түзу 3 түрлі болады:

а. Горизонталь проекциялаушы түзулер, яғни горизонталь проекциялар жазықтығына перпендикуляр т-лер.

б. Фронталь проекциялаушы түзулер, фронталь проекциялар жазықтығына перпендикуляр т-лер.

в.Профиль проекциялаушы түзулер, профиль проекциялар жазықтығына перпендикуляр т-лер.

3. Құрастыру сызбасын оңай әрі жылдам сызу, оқу үшін стандартқа сәйкес (МЕСТ 2.109-73) шарттылықтарды ескеріп, қолдана білу керек.

Көптеген

Понравилась статья? Добавь ее в закладку (CTRL+D) и не забудь поделиться с друзьями:

Типы организационных структур

Амортизация и способы ее начисления

Проблема универсалий в средневековой философии

Основные фонды предприятия

Типы экономических систем: рыночная экономика, традиционная экономика, административно-командная экономика, смешанная экономика

500-летие Реформации

Самый сильный аргумент, почему эволюция человека не могла быть