2015-05-14
538К.т.н., доцент Абдимомынова М.М.
Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыруды дамытудағы тұжырымдамалар
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мақсаты Қазақстан Республикасында бiртұтас бiлiмдiк ақпараттық ортаны құру болып табылады. Олай болса, бiлiм беру саласында жаңа ақпараттық технологияны пайдалануға, Қазақстан Республикасындағы ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен сабақтастыруға мүмкiндiк бередi
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерi:
- ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
- бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап, жүзеге асыру;
- оқу-тәрбие процесiне жаңа ақпараттық технологияны енгiзудi қамтамасыз ету бойынша ғылыми-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын жалпыға мiндеттi бiлiм стандарттарының және оқу-әдiстемелiк кешендерiнiң мазмұнын ақпараттық технологияны пайдалану мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм берудi басқаруда ақпараттық жүйенi құру;
|
|
|
- бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерi үшiн программалық-техникалық құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық программаларды, электрондық оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн пайдалана бiлуге дайындау және жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн көтеру.
Бiлiм берудi ақпараттандырудың қағидалары:
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн алынатын бiлiмдер мен мәлiметтердiң түсiнiктiлiгi;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық қабiлеттерiн дамыту;
- бiлiм мен тәрбиенiң бiрiздiлiгi;
- жалпы компьютерлiк сауаттылық;
- оқыту мен тәрбиелеудiң жылдамдығы (интенсификация).
Нәтижелер:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу арқылы бiлiм беру мазмұнын жаңарту;
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу механизмiн құру;
- бiздiң елiмiздегi және шет елдердегi жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;
- мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
|
|
|
- отандық бiлiм беру жүйелерiн бiртұтас әлемдiк ақпараттық бiлiмдiк кеңiстiкке ену арқылы сабақтастыру;
- бiлiм берудiң телекоммуникациялық желiлерiн құру;
- республиканың бiлiм беру мекемелерiн басқарудың бiртұтас ақпараттық желiсiн құруға негiздеп, бiлiм берудiң басқару салаларының ақпараттық желiсiн құру.
Бiлiм берудi ақпараттандыруды дамыту индикаторлары:
I. нормативтiк-құқықтық қамтамасыз ету;
1. Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасы (ҚР Президентiнiң № 3645 өкiмiмен 1997 жылы 22 қыркүйекте бекiтiлген)
2. Қазақстан Республикасы бастауыш және орта кәсiптiк оқу мекемелерiн ақпараттандыру бағдарламасы (ҚР Үкiметiнiң № 616 қаулысымен 2001 жылдың 10-мамырында бекiтiлген)
3. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 6 тамыздағы
№ 1037 қаулысымен қабылданған “Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы”
II. Оқу жоспары және бағдарламасы;
1998 жылы “Информатика 7-11”, “Информатика 8-11”, “Информатика 10-11” оқу бағдарламалары;
2001, 2003 жылдар “Информатика -7” оқу бағдарламасы
III. Аппараттық және техникалық жағынан қамтамасыз ету;
Жаңа типтi компьютерлермен қамтамасыз етiлдi (1998-2001жж)
IҮ. Программалық жағынан қамтамасыз ету;
Қолданбалы программалық құралдар (үйрету программалары, жаттықтырушы, ойын, бақылау (тест) программалары), электрондық оқулықтар, виртуальды лабораториялар (физика, химия)
Ү. Мамандармен қамтамасыз ету;
Кезеңдер бойынша мамандардың ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру: I-кезең “Ақпараттық технология негiздерi” (компьютермен жұмыс жасау технологиясы – 36 сағат)
II-кезең “Электрондық оқулықтармен жұмыс жасау технологиясы” – 36 сағат
III-кезең “Интернет-технология. Web-сайтты құру технологиясы” – 36 сағат
IҮ-кезең “Жаңа қолданбалы программалық құралдардың мүмкiндiгiн шығармашылық бағытқа пайдалану технологиясы” – 72 сағат
ҮI. Глобальды коммуникациялық құралдар.
Интернетке қосылу арқылы әлемдiк бiлiмдiк кеңiстiкке шығу. Қашықтықтан оқыту формасына көшу.
Электрондық оқулық және оның құрылымы
Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн ақпараттандыру. Аталған бағытты жүзеге асыру үшiн жаңа буын оқулықтарын электрондық вариантқа аудару қажет.
Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының интеллектiлiк ойлау қабiлетiн дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi қанағаттандыруы жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық көркемдiлiгi, жылдамдылығы және т.б.
Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi. Бұл программалар оқушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн дамытуға мүмкiндiк бередi.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез, әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
|
|
|
Электрондық оқулықтың құрылымы
Бiз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Егер аталған оқулық бойынша үйренушi сынақ немесе емтихан тапсыратын болса, онда оның мазмұндық материалы келесi үш түрде өрнектелетiн болады:
1. материалдың мәтiн, сурет, график, кескiн, кесте және т.б. түрлерде баяндалуы. Ол оның дәстүрлi оқулықтан ерекшелiгiн көрсетедi.
2. материалдың кескiн түрiнде баяндалуы – оқулық мазмұнының графиктiк-мәтiндiк түрде бейнеленуi. Онда оқу материалының негiзгi идеясын айқындайтын үзiндiлерiн оқушының меңгеруiне ыңғайлы етiп, графиктiк түрде бейнелеу.
3. Өзiндiк тексерудiң (өзiндiк бақылаудың) тестiлiк жүйесi. Онда оқу материалын қаншалықты деңгейде меңгергенiн айқындайтын сұрақтар мен тапсырмалар берiледi.
Материалдың мұндай түрде бейнеленуi оқушының есте сақтау қабiлетiнiң дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игi әсерiн тигiзедi.
Ал ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты тоқталайық:
- сыртқы бетi;
- титульдық экран;
- мазмұны;
- аннотация;
- оқу материалының толық баяндалуы (кескiндер, кестелер, графиктер, бейнелер);
- оқу материалының қысқаша мазмұны (кескiн курс түрiнде берiлуi);
- қосымша әдебиеттер (оның тiзiмiн ғана емес, мәтiндердi де енгiзу қажет);
- өзiндiк бiлiмдi тексеру жүйесi;
- өзiндiк бақылау жүйесi;
- мәтiндiк үзiндiлердi iздеу функциясы;
- авторлар тiзiмi;
- терминдiк сөздер;
- оқулықтың элементтерiн басқару бойынша анықтамалық жүйе;
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесi.
Әрбiр құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейiк:
|
|
|
Сыртқы бетi түрлi-түстi бояулармен боялып, эстетикалық тұрғыдан әдемi безендiрiлуi қажет. Ол үшiн графиктiк қойылымдар мен түстер қолданылады. Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен безендiрiлуi қажет.
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғарғы бiлiм мекемелерi (мысалы, Қазақстан Республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi), авторлық құқық, оқулықтан лицензиядан өткен белгiсi, баспаға тапсырылған күнi, оқулық авторларының мекемелерi туралы ақпараттар жазылады.
Мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық элементтерiнiң қатарына енедi. Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынадай мәселелер қойылады: неден бастау керек? электрондық оқулықтың типi қалай таңдалады? оны құрудың негiзгi мақсаты қандай? оқулықтың бөлiмдерiн үйренушiнi ынталандыру бағытында қалай таңдап алуға болады? оқулықтың сценарийiн қалай жазуға болады? оның құрылымдық мазмұнын қалай құруға болады? электрондық оқулықпен оқытуда үйренушiнiң қызметiн қалай ұйымдастыруға болады? оқытудың нәтижелерiн қалай бақылауға болады? электрондық оқулықты құруды қалай сипаттауға болады? және т.б.
Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар:
1. Жан-жақтылығы.
2. Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала алады.
3. Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшiн бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi мүмкiн.
4. Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар негiзiнде құрылымын жасақтау.
5. Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет және сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
6. Тұтынушыға бағдарлау.
Электрондық оқулықтың құрамы:
- аннотация;
- пән туралы қысқаша ақпарат;
- жұмыс бағдарламалары;
- электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау туралы әдiстемелiк нұсқаулар;
- ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
- теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
- теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
- практикалық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк құрал;
- практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тiзiмi;
- бақылау тапсырмалары;
- лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
- бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
- бақылау тестiлерiнiң жинағы;
- телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлерi мен графигi;
- глоссарий;
- әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына сiлтемелер;
- озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
- үйренушiнiң жұмыс папкасы;
- мұғалiмнiң жұмыс папкасы.
Аталған құрам арқылы электрондық оқулықтың құрылымы тұрғызылады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
2. Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн 2010 жылға дейiн дамытудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
3. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы
4. Бiлiм беру жүйесiн 2003-2005 жылға дейiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
5. Информатика (Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм стандарты) Алматы, 2003 ж.
1. Электрондық оқулық туралы түсінік
Электрондық оқулық дегеніміз- мультимедиялық оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс. Электрондық оқулық пайдаланушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және пайдаланушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді. Себебі, пайдаланушының өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе жәй түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет элементі-аудиохабарлар.
2. Электронды оқулықты жасау әдiстерi және заңдылықтары
Қазіргі таңда автоматтандырылған оқыту жүйелерін, соның ішінде электронды оқулық жасаудың көптеген түрлері қарастырылған. Оларды құру әдістері де алуан түрлі. Оқу материалдарын ұсыну түрлері бойынша оларды негізінен 3 түрге бөледі (1-сурет).
Электронды оқулық жасау әдiстерi
3. Электронды оқулықты құру технологиясы
Электронды оқулықты құру технологиясы көп еңбектi талап етедi:
1. Өңдеу мақсаты мен тапсырмаларын анықтау.
2. Электронды оқулықтың құрылымын өңдеу.
3. Оқулықтың тақырыптары мен бөлiмдерi бойынша мазмұнын өңдеу
4. Электронды оқулықтың әр бөлiгiнiң сценарийiн құру.
5. Программалау.
6. Апробация.
7. Апробация нәтижесi бойынша электронды оқулықтың мазмұнына түзету енгiзу.
8. Пайдаланушыға арналған әдiстемелiк құрал өңдеу
4. Электронды оқулықта қолданылатын HTML тілінің тегтері
HTML құжатқа дыбыс және анимация құбылыстарын шығару үшiн оларды ойнататын бағдарламалық модульдiң компьютерге алдын-ала орнатылып қойылуы тиiс. Мұндай модульдерге MS MediaPlayer, AppleQuickTime, RealPlayer G2 т.с.с. бағдарламалық өнімдер жатады.
HTML құжат келесi типтегi мультимедиалық ақпаратты бейнелей алады:
.avi – Audio/Video Interface (дыбыс/бейне интерфейсi).
.mp3 – бұл формат негiзiнен дыбыстық және бейне файлдарды сығымдау үшiн қолданылады.
.mpeg – стандартталған бейнеформат. Сонымен қатар ол өте тиiмдi және оның сығымдалу техникасы жоғары деңгейде, т.с.с.
Дыбыс және бейне файлдардың WEB-бетте орналасуы екi түрлi тісiлмен жүзеге асырылады: <A> тегі немесе <EMBED> тегін қолдану.
Бейнефильмдi бiрiншi тәсiлдi пайдаланып ойнату үлгiсi:
<A href=Суреттер/speedis.avi> Бейнефильм </A>
EMBED тегі болғанға дейiн бiзге кездескен жоқ. Сондықтан бұл тегке тоқталайық. Тегтердің бiрнеше атрибуттары бар:
height=”pixel/percent”. Бейнеклиптiң орындалатын аумағының биiктiгi;
width=”pixel/percent”. Бейнеклиптiң орындалатын аумағының енi;
autoplay=”true/false”. Егер атрибут мәнi true болса, бейнеклип WEB-бет iске қосылған мезетте бiрден орындала бастайды, ал мән false болса, бейнеклиптi орындауға жiберу үшiн модуль - бағдарламаны басқару панелiндегi iске қосу түймесiне шерту керек;
controller=”true/false”. Пайдаланушыға броузерге басқару элементтерiн кiрiстiруге мүмкiндiк бередi;
loop=”true/false”. Егер пайдаланушыға бейнеклиптiң циклдiк түрде айналып орындала беруi қажет болса, атрибутке true мәнiн меншiктеу керек. Басқа жағдайда клип бiр рет ғана орындалады.
Бейнефильмдi ойнатуда EMBED тегін айдалану:
<EMBED SRC= cool.avi width=”100” height=”80” controller=false autoplay=true playeveryframe=false" loop=true>
Web-дизайында көбiне қысқаша анимациялық файлдар қолданылады. Мұндай анимациялық файлдарды жасаудың Flash, GIF-анимация т.с.с. көптеген инструменталды программалары бар
ІV. Жаңа тақырыпты бекіту
Бейнефильмдi ойнатуға және Flash анимацияларын қолданылатын HTML тегтеріне тапсырмалар орындау.
V.Үй тапсырмасы
Информатика пәні бойынша электронды оқулық өңдеуге материалдар жинақтау.
Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану
«Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет»
Н. Ә. Назарбаев
«Инновациялық» деген сөз — латының «novus» жаңалық және «in» енгізу деген сөзінен шыққан, ал оның қазақша аудармасы «Жаңару, жаңалық, өзгеру» деген мағынаны білдіреді.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. «Білім берудегі АКТ» ұғымы «оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары», «қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары», «компьютерлік оқыту технологиялары» және т. б, тіркестермен тығыз байланысты. Қазіргі білім саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық технологияларды меңгермейінше сауатты, жан — жақты білгір маман болу мүмкін емес. Жаңа педагогикалық технологияны меңгерту мұғалімнің зейін – зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани т. б, көптеген ұстаздық қабілеттерінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін — өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі. Мұғалім алғаш жаңа педагогикалық технологияларды оқып үйренеді, екіншіден меңгереді, үшіншіден тәжірибеде қолданады, төртіншіден оны дамытып нәтижесін көрсетеді.
«Ақпараттық компьютерлік технологиялар»- бұл термин бүгінде баспасөз беттерінде, теледидар мен радиода жиі кездеседі. Ақпарат алудың қазіргі кезде көптеген көздері мен құралдары бар. Соның ішінде компьютерлік технологияны қолданудың жеке тұлғаны қалыптастырудағы оның шығармашылық мүмкіндіктерін арттырудағы атқарар ролін қазіргі заман талаптары өзі анықтап отыр. Компьютер адам қызметінің барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құрамына айналды.
Ақпараттық технология
Оқушыларға тақырып көлемінде немесе белгілі бір уақыт аралығында айтылуға тиіс мәліметтер көлемін ұлғайтады. Білім деген бір — бірінен үлкен арақашықтықта орналасқан әртүрлі оқу орындарында отырып қол жеткізуге болады. Оқыту жүйесінің көп деңгейлі жетілдірілуі олардың тарамдалуымен оқу материалының сапасын арттырады.
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютерде оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық сабақтарды компьютерлердің қуаттануымен жүргізуді үйрену — бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі. Сондықтан, ұстаз – мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі – жаңа технология негіздері болып табылады. Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Білім беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасы артады, мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.
Оқушы қызметін активтендіру негізінде педагогикалық технологияларының бірі — оқытудың компьютерлік технологиясын өз тәжірибеңде қолданып келемін. Оқытудың компьютерлік технологиясын пайдалану мен үшін оқу процесін жаңа оқу — әдістемелік материалдармен қамтамасыз етуге және оқушылардың шығармашылық қабілетін ашуға мүмкіндік береді.
Шығармашылық іс — әрекет
Зейін
Есте сақтауы
Интеллектісі
Ойлауы
Оқытудың компьтерлік технологиясы – оқытудың бағдарламалық идеяларын дамытады, мүлдем жаңа технологиялық жолдар ашады.
Мен өзімнің тәжірибемде:
— дәстүрлі (оқулық, көрнекілік құралдар, электронды оқулықтар).
— компьютерлік (презентация, дисктер, мультимедиа құралдар).
— Интернет — технология (интернет дербес ақпарат көзі ретінде, e — mail — ақпарат алмасу құралы ретінде, т. б.) жиі пайдаланамын.
Компьютерлік оқыту технологиясы – педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал, бірақ ол мұғалімді алмастыра алмайды. Компьютер мүмкіндіктері психология мен дидактика тұрғысынан талданып, керек кезінде педагогикалық талаптарға сай қолданылуы керек. Дидактиканың негізгі принципі — білім беру кезінде көрнекіліктерді пайдалану, осы себепті компьютерлік технологияны пайдалану оқу барысында қойған мақсатқа қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Мен өз тәжірибемде компьютерлік оқыту технологиясын пайдалану арқылы білім сапасын арттыруға ерекше көңіл бөле отырып өз алдыма төмендегідей мақсат қоямын.
Осы компьтерлік оқыту технологиясы арқылы білім сапасын арттыру. Мен өзімнің сабақтарымда:
Оқытуды ұйымдастыру формаларын: жеке, топтық, ұжымдық жұмыс жасау формаларын пайдаланамын.
Қолданылған технологиялар: жобалау, компьютерлік әдісі, ақпараттық ойын, топтық т. б. элементтерін қолданамын.
Қорытынды диагностика: тестілеу, жобаны қорғау. Мұғалім араласпай — ақ, оқушылар өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті ақпараттарды жинақтауда электрондық техникаларды енгізу уақыт үнемдейді, қарастырып кезеңде ақпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық — анықтамалық жүйе құрамында электрондық құрылғылармен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде оқытуда ақпараттық технологияларды пайдаланудың бір неше бағыттары бар, солардың ішінде өз тәжірибемдегі негізгілері мыналар:
— компьютер – оқушы білімін бағалау құралы;
— компьютерлік модельдеуді қолданатын электронды оқулықтар;
— мультимедиа — технология, жаңа материалды түсіндірудегі құрал;
— Дербес компьютер, білім жетілдіру құралы;
1. Компьютер — оқушы білімін бағалау құралы;
Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар оқу материалдарын иллюстрация жасау кезінде (мысалы анимациялы слайд — фильмдер) қолданылады. Бұл оқу үрдісін қозғалыста бейнелеуге мүмкіндік береді. Компьютердің көмегімен дыбыстық және бейнефрагменттерді де демонстрация жасауға болады. Компьютердің көмегімен оқушы өз бетінше, сондай — ақ өзге оқушылармен топтасып бірге жұмыс істеуге мүмкіндік алады.
«Компьютер көрнекі – бейнелі ойлауды, қозғалыстық және ауызша қарым — қатынас машықтарын, мақсатты әрекеттерді және әлеуметтенуді дамыту үшін мүмкіндіктер туғызады»
2. Электрондық оқулық — оқушыны осы оқулықпен таныстыру.
Ағылшын тілі пәнінің мұғалімдері үшін өте маңызды әрі мағыналы жұмыс. Тәжірибелік тұрғыдан оқушылардың назарын туындаған проблемаларға аударамын. Мысалы: 10-шы сыныпқа арналған электрондық оқулықта әр тақырыпқа сай толық мәлімет берілген.
3. Мұғалімнің сабаққа деген шығармашылық қабілетінің деңгейін көрсететін, күнделікті сабақ барысында пайдалануға болатын құрал.
Microsoft Power Point презентация арқылы әр тақырыпты қажетті көрнекілік құралдарымен безендіріп, тартымды әрі қызықты етіп көрсетуге болады. Осы уақытта оқушылардың есте сақтау мүмкіндіктері жүзеге асады. Презентация уақытты үнемдеуге және оқушылар принтер арқылы қажетті ақпаратты шығарып алуға мүмкіндік береді.
4. Интернет желісімен жұмыс жасағанда:
— Жобалардың презентацияларын дайындау.
— Ғылыми журналдардың сайттарына кіру.
— Өзге мектеп оқушыларымен еркін әңгімелесу.
— Электрондық поштаны пайдалану мүмкіндігі.
— Өзін — өзі бағалау.
5. Интерактивті тақтаны пайдалану:
— Интерактивті тақта – басқаруға мүмкіндік беретін экран, көп функциональды, сабақ барысында қолданатын қажетті құралдардың бәрі кіреді, атап айтқанда;
— Бормен тақтаға жазылған кескінді интерактивті тақтадағы түрлі – түсті, ұқыпты кескінмен салыстыруға болмайды.
— Слайдтарда, флипчартта қателер жіберілсе, тез арада түзетуге болады.
— Сабақта Aktiv Vote тестілеу жүйесі арқылы тест алу мүмкіндігін қолдануға болады.
— Aktiv Wand указкасының көмегімен тышқанның қызметін атқару және кішкентайларға да тақтаның жоғарғы бөлігіне қол жеткізу мүмкіндігі туады.
Бүгінгі шәкірт ертеңгі күнгі әр түрлі саланың маман иесі. Мұндай сабақтарда оқушылардың тапсырылған жұмыстарға іскерлігі қалыптасады. Болашақ өмірінде белгілі бір кәсіби мамандықты таңдап алуға септігін тигізеді.
Мұғалім — ақпараттанушы емес, оқушының жеке тұлғалық және интеллектуалды дамуын жобалаушы. Ал бұл мұғалімнен ақпараттық құзырлылықты, ұйымдастырушылық қабілеттілікті, оқушыларды қазіргі қоғамның түбегейлі өзгерістеріне лайық бейімдеу, олардың зерттеушілік дағдыларын дамыту бағыттарын талап етеді. Компьютерді пайдалану оқушының пәндер бойынша терең танып білуіне ғана емес сондай — ақ, есептеуіш техникамен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру — уақыт талабы екенін сезінуіне жағдай жасайды. Кез келген сабақтарда жаңа ақпараттық технологияны пайдалану оқушының қызығушылығын ғана тудырып қоймай, басты білім сапасының артуына әсер етеді.
Оқулық зәрулігінің орнын толтыруда баспасөз беттердегітарихи мақалалардыңпайдаланудың мәні зор. Егер шындықты мойындасақ, біздің тарихшыларымыз қазіргі кездетарихымызды айтуға мүмкіндігі болмай жатыр.
Тарихи тақырыптағы мақалалардытарихи оқиғалардың нақтылығы болған және, т.б. деректер дәл келе бермейтіндігін ескеріп, оқушыға өз бетімен оқуға ұсынылатын материалдардытүсіндірілуі қажет. Сондағанаоқушыолматериалдыжақсыигереалады. Тарихтағы жағымды және жағымсыз жақтар болады соларды салыстыру, саралау керек
Тарих ғылымы — тек жеңістер мен сәттіліктерді ғана дәріптеу емес, шыңдықты шынайы талдайтын ғылым. Тарихи кезеңді бізге үнамайды екен деп, өз тарихымыздан сызып тастай алмаймыз.
Бұл жерде тарихи деректерді пайдаланғанда тарихи деректердің жүйесін оқушылардың жас шамаларына қарай берген жөн. Газет материалдарын оқуды тарих пәнін оқытуда қосымша білім көзі ретінде пайдаланғанда ғана оқушылардың ізденгіштігін арттырамыз. Пысықтау ретінде тарихи әдебиеттердегі оқиғаларды Қазақстан тарихының белгілі бір кезеңдерімен, формацияларымен теңестіре, салыстыра білу, тарихи деректерді талдау, оларды қазіргі заманмен орайластыра алу машығын үйретеміз. Қазіргі күллі қазақ тарихы қайта өрлеу кезеңін бастан кешіріп отыр. Тарихи тақырыптарды өзек еткен кітаптар көптеп жазылуда. Алайда оның бәрін реттті, ретсіз пайдалана беру оқушы зердесін ауыр, әрі біздің әлеуметтік тарихымыз бен мәдениетімізді тарихы ерекше ыждағаттылықты талап етеді. Осы орайда нақты тарихи жағдайды немесе тарихи тұлғаны басты нысан етіп алып жазыла бастаған шығармалар да баршылық. Енді Қазақстан тарихын оқытуда көркем шығарманы пайдаланудың маңызына нақтырақ тоқталсақ:
1.Тарих сабағында газет материалын пайдалану бәрінен бұрын оқушының тарихи фактіні ойына ұзақ сақтауына әсер етеді. Өйткені тарих қоғамдағы тап тартысын нақты дерктермен дәлелдейді, әр түрлі пікір қаралады, көркем шығарма ретінде де берілуі мүмкін. Тарихи деректі оқушының жай бір өтіп кеткен іс, оқиға, факті ретінде емес, адам тағдыры, оның басынан кешкен сан қилы оқиғалары ретінде түсініп, оған тарихи мән бере, тебірене қарауына ықпал туғызады. Мысалы,
www.jospar.kz
Барлық пәннен күнделікті сабақ жоспарлар
орта және қысқа мерзімді сабақ жоспарлар
2.Тарих сабағында газет материалын пайдалану оқушыны еңбектене білуге үйретеді. Мысалы, 1916 жылғыкөтерілісбасшысыАмангелдітарихитұлға. ОқушытарихсабағындаАмангелдібатырбейнесіментарихшыпайымдауыарқылытанысады. Алендібатырдыжазушынемесеақынқалайсомдайды, характерінқалайашыпкөрсеткендегенсұрақбойыншаоқушыізденісжұмыстарынжүргізеді.
3.Тарихсабағындагазет материалыжүйеліәріүнеміпайдаланылса, оқушыныңтарихимәселенітүсіндірудегіойынтартымдыдакөркемтілмен, көңілгеқонымдыбаяндауынақолайлыжағдайтуғызады. Оқушыныңсөздікқорындамытып, пікіріннәрлендіреді, ойыноралымдыбаяндауынакөмектеседі.
4. Егер тарихи әлеуметтік оқиғаны газеттегі материалмен көркемдесе керемет жеткізсе, бұл эстетикалық, рухани, мәдени тәрбие береді.
5. Үйлесімді әрі ұтымды пайдаланылған газет материалы оқушының өз халқына, оның алдыңғы қатарлы дәстүріне, Отанына деген патриоттық сезімін оятады.
. Себебі ұлттық тарихымызды жаңадан жазып жатқан ғалымдардың еңбегі жарық көруі ұзақ мерзімді процесс, әрі оны оқулық бағдарламасына ыңғайлап, әдістемесін жасағанша біршама уақыт кетеді. Сондықтан, мерзімдік баспасөзді үзбей қадағалап, қажет материалдарды екшеп алып, күнделікті тақырыппен байланыстыра түсіндіріп қоймай, оқушылардың өздеріне оқуды ұсыну, оны қалай игергенін пысықтау — олардың шығармашылық ізденіске жол ашып, сабаққа ынталылығын арттыра түседі. Алмұныңөзігуманитарлықпәндердіоқып-үйренудіңбастыәдістемесі. Айталық, жазушы, ізденушіҚойшығараСалғараұлыныңҚытаймұрағаттарынанқазақтарихынақатысты «ЕгемендіҚазақстан» газетіндежариялағанматериалдарсериясытанымдықүлгідеболғанымен, оқушылардыңүлкенқызығушылығынарттырады. Сондай-ақ, Күлтегінтуралы, ЕуразияуниверситетіндеашылғанмұражайжөніндегібаспасөзматериалдарыҚазақстантарихынжаңашапайымдаудаүлкенкөмекболды. Дегенмендебаспасөзматериалдарынпайдаланғандаасақырағыболукерек. Мәселеелаузынакеңтарағанаңыз, хикаялардыкөпетегенавторлартарихидерекорнынажиіпайдалатындығы. Алтарихғылымынаондайөлшемдержүрмейді. СолсебептідеҚазақстантарихынжалпыадамзаттарихыныңқұрамдасбөлігіретіндеқарастырып, әсірелеугежолбермеугетырысуқажет. Олүшінбаспасөзматериалдарындағыдереккөздерініңғылымиқұндылығынайырыпалуғаоқушылардыүйретебілуасамаңызды. Бұлжөніндемерзімдікбаспасөздердіңішінде «ЕгемендіҚазақстан» газетіндежариялаған «Қазақмемлекетініңтарихы» сериясыменберілгентаихшыларКлавдияПищулинаменНәжіпМыңғұловтың, профессорЖанұзақҚасымбаев, академикМанашҚозыбаевтыңмақалаларынақтытарихифактілерменерекшеленеді. 2002 жылданбастапосыгазеттағыда «Әлемгеәйгілі» дегенайдарашып, Қазақстантарихынақатыстытұлғалартуралыматериалдарберебастады. Сондай-ақ, «Қазақтарихы» журналы, басқадағылыми-көпшілікбасылымдарбарболсада, оқушыларөресінескермеугетағыдаболмайды. Айтакететінмәселе, 1999 жылдың «Тарихжәнеұрпақсабақтастығыжылы» болыпжариялануынабайланыстыжергіліктібаспасөздердедеөлкетарихынақатыстытұлғалартуралыматериалдаркөптепжарияланды. Қорытаайтқанда, Қазақстантарихыноқытудамерзімдікбаспасөздіңұтымдыжағымыналар:
1. Қазіргіөзгерістерзаманында, ғаламдастыружағдайындаақпараттарағыныкүшейіп, жаңақоғамдыққұбылыстардыңжаппайентелепжатқантұсындаөзтарихымыздыжеделоқып-үйренуімізгемүмкіндікбереді.
2. Тарихиоқиғалардыосыкезеңментығызбайлансытырақараудыжеңілдетеді.
3. Баспасөзматериалдарытәуелсіздіктынысыменүндескеліп, сабақтыңөзмақсатынажетуіндемұғалімеңбегінжеңілдететүседі.
4.Қазіргісалуаттыоқулықтаржоқкездежарияланғанматериалдардыэпизодтықсипаттамаемес, көзжазбайқадағалап, жүйелепотырса, көптегенпайдалықосымшамағлұматтарбереді. Алұнамсызтұсы — баспасөзматериалдарындатарихидеректіліктіңжетіспеуі. Осытұрғыданкелгендеұстазміндеті -тарихитанымдыәдебиәсірелеушіліктенайырабілу.
3. Реферат- оқушының ізденіп жазған шығармашылығы. Реферат жазу оқушы үшін — шығармашылық жұмыс, ал өзіндік шығармашылықты шебермеңгеру – оқушының даму жолындағы маңызды сатының бірі. Бұл жағдайда мына аргументтерді ескеру керек.
III. Мерзімді баспасөздегі деректерді тарихи фактілермен салыстыра алуы тәрізді және т.б. талаптарды ескерген дұрыс. Әрбір ұстаз өз сабағында жаңашыл әдіс-тәсілдерге сүйеніп, өз сабағын өткізсе, өскелең жастың өмірге нақты көзқарасын қалыпьтастыра алады. Сыныптан тыс сабақтарды оқушылармен көбірек өткізу, олардың сол пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Сабақтың сапалы өтіп, мақсатына жетуі мұғалім мен оқушылардың сабақ үстінде атқаратын оқу қызметіне байланысты. Өзі оқытатын пәнге барлық оқушыға бағдарламағасай білім беру — әрбір мұғалімнің басты міндеті. Мәселен, тарихшы мұғалім бұл міндетті жүзеге асыру үшін өзінің алғашқы сабағынан бастап соңғы сабағына дейін барлық оқушының оқу қызметімен айналысуын қамтамасыз етуі тиіс. Бұл оңай шаруа емес. Мұны орныдау үшін мұғалім өз оқушыларының бойна кем дегенде мына үш сапаны (қасиетті): тарих пәнін оқып-үйренуге деген ынтаны, оны меңгеру үстінде жалпы пәнге деген жауапкершілік пен қызығушылықты және пәнді меңгеру тәсілдерін, яғни оқу қызметі тәсілдерін қалыптастыруы тиіс. Осы үшеуінің біреуі толық қалыптаспаған оқушыда тарих пәнінен жүйелі де баянды білім болуы мүмкін емес. Әрбір оқушы тарих пәнін оқып-үйренудің қоғам үшін де, өзінің жеке басы үшін де қажет екенін түсінісуі тиіс.
2. Көркем шығармашылық арқылы сабақ үстінде оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру.Тарих сабағына оқушылардың қызығушылығын, ынтасын арттыруда, есте жақсы сақтауында, тарихи материалды әсерлі әрі түсінікті оқып үйре-туде көркем әдебиетті, хрестоматия, тарихи дастандар, естеліктер, анықта-малықтар, фольклорлық, этнографиялық, мұрағаттық материалдардан үзінді, мұражайлар, кермелердің мүмкіндіктерін пайдаланған тиімді. Жоғарыда аталған қосымша материалдардың әрқайсысы өзіндік ерекшеліктері мен ортақ белгілерімен ажыратылады. Олардың біразы сол заманның куәгерлері немесе оқиға болған уақыттың бер жағында өмір сүріп бізге жеткен тарихи шығармалар. Мұндай туындыларды пайдаланғанда автор қандай көзкараста екенін, кандай әлеуметтік топтың мүддесін қолдап отырғанын дұрыс анықтап алған жөн.Көркем әдебишығармаларында көпшілік жағдайда тарихи шындық бейнеленеді, оқушылардың көз алдына тарихи оқиға, ұлы тұлғалар бейнесінін әсерлі сипаттамасы елестейді. Мәселен, осындай материалды сабақта талдаған соң, орта ғасырдағы жәрмеңкеге бара жатқан шаруа, не қолөнерші туралы әңгіме құрастыр деген тапсырма беру окушылардың тарихи кезең туралы нақты және толық ұғымдарын қалыптастыруға ықпал етеді. Окушылар көркем әдебиет шығармаларын сыни тұрғыдан бағалауға үйренеді, ондағы кандай окиға шындық, ал қайсысы ойдан шығарылғанын талдап кәзі жеткен соң, өз ойын дәлелдеуге ұмтылады.
Мұғалім әңгімесінің бейнелі, нақтылы, әсерлі болуы оған окулык мәтінінен баска түрлі дерек көздері мен көркем әдебиеттен мәтіндерді бай-ланыстыра отырып әңгімелеу септігін тигізеді. Мұғалім көркем әдебиеттен ең айқын, әсерлі, түсінікті үзіңділерді іріктеп алып, тарихи оқиғаға немесе кайраткерге сипаттама береді. Көркем әдебиетті пайдалану окушылардың гарихтан білімдерінтерендетуге, адамгершілік касиеттерін калыптастыруға және ойлау кабілетін дамытуға көмектессді. Мұғалім коркем әдебиеттің мазмұнымен жаксы таныс болуымен катар одан ен маңыздыны тандап алып, үзіндіні пайдаланып және жаңа материалмен ұштастыра білуі кажет. Мұғалімдер тәжірибесінен байқағанымыздай, олар жаңа материалды түсіндіру барысында тарихи окиғаға байланысты көркем әдебиеттен қысқа да нұсқа, әсерлі үзінді пайдаланады. Көркем әдебеттен есте жақсы сақталатын әсерлі, бейнелі эпизодтар, айқын суреттемелер, эпитеттер, қысқаша суреттемелер, өткір де даналы сөздер қолданған тиімді. Мұндай жағдайда мұғалім әңгімесі баи түседі, тартымдылығы артады. Сонымен қатар оқушы-ларға өздігінше көркем әдебиетті окып келіп, ондағы ең маңыздыны таңдап, сол үзіндіні сабақта пайдаланып, оны талдау, оқушылардың ой-өрісін дамытуға елеулі үлес косады. Оқушыларға біркатар көркем туындылар әде-биетпәнінен белгілі болғаңдықтан, пәнаралық байланыс түріне проблемалық сұрақтар мен тапсырмалар қою арқылы естсріне түсіріп отырған да пайдалы.
Сабақта мұғалімге нақты көмек болу үшін мысалы, Қазақстан тарихын оқытқанда көркем әдебиетті пайдалану туралы кесте толтырғаны дұрыс.
Мұғалім бір ғана емес бірнеше деректерден үзінділер де пайдалана ала-
ды. Мұндай жағдайда біреуін өзі дауыстап оқып берсе, қалғандарын оқушылармен топ болып жұмыс ұйымдастырады. Әр топқа әр түрлі тапсырма: фольклорлык, этнографиялык, мұрағаттық және мұражай материалдарын беріп, сол бойынша талдау өткізіп, оқушылардын тарихи деректермен жұмыс істеу біліктерінің қалыптасуына себін тигізеді. Сонымен қатар мұражайларға, көрмелерге барып, одан кейін тәрбиелік-танымдық тапсырмалар орындауға, әр түрлі жазбаша жұмыстар дайындауға үйретеді. Мұнын өзі оқушы шардың өздігінше жұмыс істеу тәсілдерін меңгеруде пайдалы болмақ.
Тарихты оқытуда сөздік жұмысын жүйелі ұйымдастыру үшінанықтамалық, сөздіктерпайдалану оқушылардың ойлауын және сөйлеу мәдениетін дамытуға септігін тигізеді. Тарихтыоқубарысындаоқушыларкөптегенжаңақайраткергесипаттамабереді. Көркемәдебиеттіпайдалануоқушылардыңтарихтанбілімдерінтерендетуге, адамгершілікқасиеттерінқалыптастыруғажәнеойлауқабілетіндамытуғакөмектессді. Мұғалімкөркемәдебиеттіңмазмұныменжаксытанысболуыменкатароданенмаңыздынытандапалып, үзіндініпайдаланыпжәнежаңаматериалменұштастырабілуіқажет. Мұғалімдертәжірибесіненбайқағанымыздай, оларжаңаматериалдытүсіндірубарысындатарихиокиғағабайланыстыкөркемәдебиеттенқысқаданұсқа, әсерліүзіндіпайдаланады. Көркемәдебеттенестежақсысақталатынәсерлі, бейнеліэпизодтар, айқынсуреттемелер, эпитеттер, қысқашасуреттемелер, өткірдеданалысөздерқолданғантиімді. Мұндайжағдайдамұғалімәңгімесібаитүседі, тартымдылығыартады. Соныменқатароқушы-ларғаөздігіншекөркемәдебиеттіоқыпкеліп, ондағыеңмаңыздынытаңдап, солүзіндінісабактапайдаланып, оныталдау, оқушылардыңой-өрісіндамытуғаелеуліүлесқосады. Окушыларғабірқатаркөркемтуындыларәде-биетпәніненбелгіліболғаңдықтан, пәнаралықбайланыстүрінепроблема-лықсұрақтарментапсырмаларқоюарқылыестерінетүсіріпотырғандапайдалы.
Сабақтамұғалімгенақтыкөмекболуүшінмысалы, Қазақстантарихын
сөздер, ұғымдарментерминдерменкездеседі. Мұғалімсабакқадайындалғандажаңаматериалмазмұнындакездесетінтерминсөздердіңмазмұнынқалайашыпкөрсетукеректігін, онықалайтүсіндіретінін, қандайаныктамалықтарпайдаланукеректігіналдын-алаойластырады. Терминсөздердіңмазмұнын:
— жаңасөздердіңмазмұнынашыпкөрсеткенде, солзаттынемесеоныңбейнелерінкөрнекіқұралдар (найза, еңбекқұралдары, т.б.) арқылыауыз-шатүсіндіру;
— жаңасөздердіңмазмұныноныңшығутарихытуралыайтуғажәнесолсөздердіңқұрамынталдау (мысалы, жаңадәуір, тәуелсіздік);
— жаңасөздердіңмазмұныноқушыларғабұрыннантаныссөздердіңкөмегіментүсіндіру, яғнисинонимретіндемағынасыбірдейсөздіңмәнітүсіндіріледі (мысалы, раджа-арилердіңсайланыпқойылатынкөсемі, т.б.);
— күрделіжаңасөздерменжұмысжасағаңдаанықтамадансолсөздітауып, тақтағажазып, оныбелгілібіробразбен, ұғымменбайланыстырып, жан-жақтытүсіндіргентиімді.
Мұғалімжаңасөздердітақтағажазады, кадаскопнекомпьютераркылыкөрсетеді. Оқушылароныдауыстапоқиды (төменгісыныптарда), дәптерлерінеқатесізжазыпалады. Оқушылардыңесінеүнемісалып, үйтапсырмасынпысықтаубарысындасөздікбойыншажұмысжүргізіп, анық-тамадантауыпкеліпмағынасынтүсіндіруді, анықтамасынайтуды, сөзгетал-дауменқорытындыжасаудыталапетеді.
Тарихсабактарыңдақанаттысөздердің, мақал-мәтелдердің, бейнелепсуреттеудіңорныерекше. Мәселен, кейдетарихиоқиғаныбаяндағандамұғалімайқын, өткірсөздердіпайдаланып, белгілібірфактініңмәнінтереңашыпкөрсетіп, оқушылардыңсанасындаберікорнықтыруғамүмкіндікжасайды. Олүшіноқушыларғатөмендегідейсұрақтарқойғанпайдалы:
— «Мемлекетдегеніміз-мен»дегенкімніңсөзі?
— «Атамекенжеріүшін, қасиеттіеліүшін, болмайқаларкімбатыр?»—дегенкімніңжалындысөзі?
— «Сүйеліндіүйіндей, сүйүйіндіеліндей»— дегенсөздіайтқанжазушыкім?
Тарихтыоқытудаоқушылардыңпәнгедегенқызығушылығынарттыру-да, тарихиматериалдыолардыңсезімінеәсерететіндей, түсініктіоқыпүйре-нудекөркемәдебиетті, хрестоматия, тарихидастандар, естеліктер, анықта-малықтар, фольклорлық, этнографиялық, мұрағаттықматериалдар, қанатты, нақыл, даналарсөздерін, мұражайлар, көрмелердіңмүмкіндіктерінпай-даланғантиімді.
Бекетусұрақтары:
1. Қазақстантарихысабағындакөркемәдебиеттіпайдаланудыңтәсілдеріқандай?
2. Көркемәдебиеттіңоқушыларүшінтарихсабағындапайдаланудыңмаңызынеде?
3.Тақырыпқабайланыстыкөркемәдебиеттітаңдауғамысалкелтір?
Әдебиет:
1. ШаймерденоваК.Ш. Қазіргісабақжәнеөзектімәселелері. А., 1990
2. ТұрлдығұловТ. Тарихсабағынжетілдіружолдары. А., 1984
3. ҚұсайыновР. «Туғанөлке – туғанқазына», Қазақстанмектебі.// 1991 №6.
№12 Дәріс. Тақырып:Тарихжәнеқоғамдықпәндердіоқытуәдістемесі.
Негізгіұғымдар:Дәріс-сабақ, Семинарсабағы, Реферат.
Жоспар:
1.Дәріс-сабақоқытудағыеңнегізгіүрдіс.
2. Семинарсабағы. Оныөткізужолдары.
3. Реферат- оқушыныңізденіпжазғаншығармашылығы.
Мақсаты:Оқушылардыңөзбетіменжұмысістейалудағдыларынқолдануарқылыбілімсапасынарттыруғаүйрету.
^1. Дәріс-сабақоқытудағыеңнегізгіүрдіс. Оқыту, білімберутәжірибесіпедагогикалықүрдістіңсапасынүнеміарттырыпотырудыталапетеді. Солсебептенпедагогикалықүрдісті, процестітехнологияландырумәселесімаңызды.
Өздік, танымдықжұмыс – оқушыларбойындағытанымдыққабілетінің, шығармашылықойлаужүйесініңдамуынажолашады.
Тарихсабағындатарихиматериалдарды, көркемәдебиетті, деректіқұжаттарды, баспаағындарынмақсаттыпайдалануарқылыоқушыларымныңақылойын, адамгершілігін, эстетикалық, интеллектуалдықтанымсезіміндамытып, өздігіненізденуінеқолайлыжағдайтудырады.
Сабақберуәдісіндеоқушылардыңөзбетіментанымдықкабілетіндамытуғабағытталғантапсырмаларберілуітиіс. Оқушыларәңгімелер, өлеңдер, өтірікөлеңдер, диалог-журнал, реферат, сахналыққойылымдар, конспект, келешектегіболжауөмірнамаларжазып, сапарнамаларқұрастырып, өзбетіменкітапоқып, журнал-газетшығарады.
Әртүрліақпараттарды-кітап, оқулық, көркемәдебиет, баспабеттері, көмекшіқұралдар, деректер, құжаттар, тарихиөлеңдер, шежірелердізерттеуүшінбастыныіріктейді, цитаталаралу, конспектілеу, жоспар, тезистерқұрастыруғамашықтанады.
Осымақсатнегізіндекурсалдынамынадайбастыміндеттерқойылады:
— Сабақтыталдаужайындатүсінікберужәнеоғанжан-жақтысипаттамажасау;
— Өзіндікталдаужүргізудіңмәселелерінауқымдытүрдеашыпкөрсету;
-Тарихсабағындаоқушыларғаөзіндікталдауістеужұмыстарынабағыт-бағдарберу.
Тарихсабақтарындаинтерактивтіоқытуәдістерінқолданудыңмаңызы.
Казіргіалғадамыпбаражатқан XXI ғасырдағықоғамүрдістерібүгінгіұрпаққақат-қабатміндеттеркойды. Солардыңбірібілімсаласындаоқушыларғаосызаманғысайбілімжүйесі, білімәдістеріменсабақберу. Яғнибұлортамектептердетарихпәніненсабақберудеинтерактивтіоқытутәсілдерінқолданудытиімділігіболыптабылады. Оқытудыңойындықформасынтарихсабақтарындақолданыпоқытуоқушылардысолөтіліпжатқанматериалдағызаманкезенінетеренірекүңілуге, солкезлебінсезінуге, белсенділидерлікетугеитермелейді.
Оқытудыңойындықформасынакіретінәдістерге — рөлдікойындар, кон-курстар, жарыстар, тренингтер, интеллектуалдықшолулар, брейнрингт.б. іс-шараларөзкезегіндеоқушылардыңосыпәнгедегенынтасынарттырарысөзсіз. Қолданылатынойынатауларынтізбелесек, олар: «Тарихишынжыр», «Саяхат», «Жасдеректанушы», «XXI ғасыркөшбасшысы», «Проблемалықполемика», «Тесттікконкурс», «Тарихисахналыққойылымдар», т.б.
Бұл аталған әдіс-тәсілдердің мәні:
1.
Әдістемелік мәні — тарих пәніне деген оқушылардың қызығушылығын арттыру.
2.
Тәрбиелік мәні — оқушыларды өз елінің барлық тарихи құндылықтарын кұрметтеуге үгіттейді.
3.
Теориялық сипаты — оқушылардың өзін-өзі ұстау ерекшеліктері, сөйлеу стильдерін қалыпастыруға көмектеседі.
Еңді әрбір сыныпта өтілетін тақырыптарда қолданылатын интерактивті әдістерге тоқталып өтсек:
1.
«Тарихи шынжыр» ойын тізбегі. Бұл тәсіл кез-келген сыныпта тарих пәніңде қолдануға қолайлы. Оның мазмұны бойынша белгілі бір тарихи деректі, яғни белгілі бір мәлімет беретін сөйлемді үш немесе төрт оқушы кезектесіп, біреуі әуелі басын, екіншісі орта тұсын, үшіншісі аяқ жағын айтып, тұтас бір ойынды тізбекті құрайды. Нәтижесінде: нақты бір тарихи дерек кұрылады. Тиімділігі — оқушыларды тапқырлықпен дәл, нақты логикалық ойлауға үйретеді.
2.
«Жас деректанушы» тағылымдық ойыны. Өтіліп жаткан тарихи дәуір бойынша сол кезеңдегі саяси оқиғаларды жазушы жылнамашылар атыан кез-келген тарих пәнін сүйетін оқушы мәлімет жазып, оларды өз көзкарасы шеңбері нде жеткізеді, өзінше сипат береді. Деректанушы болп отырған оқушы нақты фактілерге айкын сипаттама беруге үйренед
