Гидродинамика

Тұтқырлы сұйықтардың қозғалыс режимдері. Сұйық пен газдар қозғалысы сұйықтар ағынның әртүрлі нүкте бөліктеріндегі жылдамдық пен үдеумен, сонымен қатар осы нүктелерді қысыммен сипатталады.

Сұйықтықтардың орнатылған және орнатылмаған қозғалыстарын бөледі.

Кеңістіктегі әр қарастырылған нүктедегі бөліктердің жылдамдығы, тығыздығы, температурасы, қысымы және сұйықтықтардың шығыны уақытқа байланысты өзгермеуін орнатылған қозғалыс деп атайды. Мысалы, сұйықтық суқұбырымен ауыспалы ағыспен ағып жатсын дейік. Сұйықтықтың жылдамдығы осы кезде бірсе ұлғаяды, бірсе суқұбырларының қимасы орналасқанына байланысты кішірейеді, бірақ әрбір қимада ол уақытқа байланысты өзгеріссіз болады. Бұндай қозғалысты стационарлы деп атайды. Орнатылмаған немесе стационарлы емес қаозғалыс кезінде барлық факторлар уақытқа байланысты өзгереді, яғни жылдамдық координат функциясы ғана емес, уақыттың да болып табылады. Орнатылмаған қозғалыстың мысалы резервуардағы оның ауыспалы кезінде сұйықтықтың таусылуы болуы мүмкін.

Орнатылмаған қозғалыс режимдері периодты үрдістерде немесе қосылу кезінде, сонымен қатар үзіліссіз әрекет қондырғылардың жұмыс режимінің өзгеруі кезінде жүзеге асырылады. Жабысқақ сұйықтық қозғалысының зерттеу механизмі бір-бірінен ерекше айырмашылықтары бар екі режимнің орны бар екенін көрсетті. Бұл айырмашылықтар 1883 ж. ағылшын физигі О. Рейнольдстың тәжірибелерімен дәлелденді. Сияның кіші жылдамдық кезіндегі ағысы 1 (сур.2) құбырдың қабырғаларына 2 паралель қозғалады. Бұл қозғалыс режимі ламинарлы немесе қабатты («ламина» латын тілінен қабат деген сөзді білдіреді) деп аталады.

Сұйықтықтың қозғалыс жылдамдығын ұлғайтқан кезінде ағыстың ағын (ток) сызығы құйын түрінде оралады, ал қозғалыстың жылдамдығын одан көп артса тәртіпсіз болады. Құбырдағы ағын сызығы турбуленттік қозғалысында жойылады. Бұл режим турбуленттік («турбулентус» - латын тілінен тәртіпсіз) деп аталады.

Сурет 3 - Рейнольдс тәжірибесінің сызбасы.

Тәжірибілі мәліметтер мен кейбір теориялық пікірге жүйенсек Рейнольдс сол немесе басқа режимнің болуы және бір режимнен басқа режимге ауысуы, яғни сұйықтықтың қозғалуы m жабысқақтық, оның w қозғалыс жылдамдығына, p сұйықтық тығыздығына және d құбыр диаметріне байланысты болатын жалпы шарттарды орнатты.

Қозғалыс режимінің сипаттамасы үшін айтылған факторлардың әсер етуі ескерілетін мөлшерсіз комплекс енгізілген. Бұл комплекс кейіннен Рейнольдс критериі деп аталды:

Re = wdp / m = wd / v

мұндағы, v – сұйықтықтың кинематикалық жабысқақтығы.

Сол немесе басқа режимнің шекарасының болуы Рейнольдс критериінің екі критикалық мәнімен анықталады: төменгі Re_{кр т} және жоғарғы Re_{кр ж}. Re <Re_{кр т} кезінде әрқашан ламинарлы режим; Re > Re_{кр ж} кезінде тұрақты турбулентті режим. Re_{кр т} = 2320 және Re_{кр ж} = 10000 су үшін.

Рейнольдс критериіне d өлшемі кіреді – бұл сұйық ағатын канал өлшемін анықтайды.

Дөңгелек құбыр үшін

R_r = (пd² / 4)(пd) = d / 4

Егер құбыр дөңгелек болмаса, онда гидравликалық радиус түсінігін енгізеді

R_r = S / П

мұндағы, S – ағынның қиылысу ауданы; П – суланған периметрі.

П -суланған периметр деп сұйықтық ағынның қабырғамен қиылысуы сызығын атайтады.

2 Су құбырларды қысқа және ұзын, жай және күрделі түрлеріне бөледі.

Қысқа су құбырларын екі түрлі шығынды бөледі: ұзындық бойынша және жергілікті. Ұзындық бойынша негізгі болатын қысымның шығынын ұзын су құбырлары деп аталады.

Жай су құбырлары тұрақты немесе ауыспалы қиылысулар болуы мүмкін. Күрделі су құбырлары тармақты және дөңгелекті (тұйық) болып бөлінеді.

Су құбырларын есептеген кезде үш түрлі міндетті атқарады:

берілген өлшемді су құбырлары арқылы сұйықтықтың шығын есебі;

берілген сұйықтықтың шығыны кезінде гидродинамикалық қысым есебі;

берілген шығын мен гидродинамикалық қысым кезінде су құбырларының диаметрін анықтау.

Азық өндірісінде су құбырларының көптігі соншама және олар барлық өндірістің қондырғыларының және эксплуатациясының жалпы құнының елеулі бөлігін құрайды. Мына теңдеуден

h_cқ = hw² /d2g

d су құбырының диаметрі үлкейгеннен сайын h_cқ қысымның шығыны кішірейеді, ал олармен бірге w ағыс жылдамдығы және N сорғыштың қуаты төмендейтіні көрінеді. Сорғыштың қуаты (Вт)

N = pgQ(h_cқ + h_жқ)

мұндағы, p – сұйықтықтың тығыздығ, кг/м³; Q – оның көлемдік шығыны, м³/с; h_жқ - қысымның жоғалуының жергілікті кедергісі, Па.

Бірақ осы кезде металл сыйымдылық және жүйенің бағасы көтеріледі.

Су құбырларының диаметрін қондырғының бағасына әсер ететін барлық факторларды ескеретін технико-экономикалық салыстыру базасына байланысты нұсқалар түрлерін таңдайды.

Су құбырларының барлық жүйесін құру және оның эксплуатациясының жалпы бағасы төмен болған кезде су құбырларының диаметрі экономикалық жағынан тиімді деп саналады. Белгілі эксплуатациялық мерзімге экономикалық пайданы қамтамасыздандыратын нұсқасы сәйкесінше шарттарда оптимальды болады. Су құбырларындағы сұйықтық шығынын есептеу кезінде анықтайды:

- сұйықтықтың Q қандай максимальдық шығыны су құбырларының берілген өлшемімен қамтамасыздандырады (ұзындық, құбырлардың диаметрі және т.б.);

- берілген H биіктікке осы сұйықтық мөлшерін жеткізетін сорғыштың қуаты қандай болу керек.

3 Сүйық және сусымалы қоспаларды араластыру. Араластыру сүйық, қатты және сусымалы орталардың элементтерін ұсатып, ең аз көлемде қоспаның қурамын кеністікте қалпына дейін апару.

Араластыру үрдісінің толық орындалуы β шамасымен бағалынады – қоспаның біркелкіеместік коэффициенті:

С_i, С_ср – қоспадағы ингридиенттің концентарциясы; n – ағындыны өлшеудің нүктелерінің саны; i = 1,2…, n.

Араластырудың идеальдық шарты, егер β = 0.

Араластырудың мақсаты – эмульсия, суспензияларды, біркейкі өңкей орталардың қоспаларын және жылуалмасу және массалмасу үрдістерін күшейтуге.

Араластырудың бірқалыптылығы уақытта кеңістікте концентрацияның механикалық немесе диффузиялық түзеу нәтижесінде өседі.

Араластырудың аяқталу шамасына бағалардың масштабы әсер етеді. Бағалардың масштабы – концентрациялардың нақты мәндерін өлшейтін өлшеуіш көлем.

Араластыру тәсілдері: механикалық, ағынды, пневматикалық. Тағам өнімдері заттардың жіктеуінде – жүйелерге жатады. Жүйе грек тілінен – бір бірімен байланыстарда және қатынастарда болып тутастық қурайтын элементтердің көпшілігі.

Жүйенің элементтердің қарапайым көпшілігінен айырмашылығы синергикалық тиімділігінде (эффект).

Тағам өндірістерінің жүйелері екі топқа бөлінеді гомогенды және гетерогенды.

Гомогенды (біркелкі) жүйелердеп бір ғана фазадан тұратын: қатты, сүйық және газтәрізді жүйелерді атайды. Гомогенды жүйелердің барлық параметрлері үзілмей немесе монотонды түрде өзгереді. Біркелкі жүйелердің мысалы болып аралас ерітінділер, газ қоспалары, араластырылытын сүйықтар саналады (сур 4).

Гетерогенды (дисперсиялық, біркелкіемес) жүйелердеп бір бірінен айыру беттерімен бөлінген бірнеше фазалармен және ингридиеттерден құрастырылатын жүйелер. Айыру беттерінде өтуінде өлшенетін параметрлері шабыс ұсекіріп) түрде өзгереді. Біркешкіемес жүйелер: суспензиялар, эмульсиялар, көбіктер, тұмандар, шаңдар.

Гетерогенды жүйелерде заттардың екі фазасын бөлуге болады – дисперсиялық орта және соның ішінде орналасқан түрлі размерлі және пішінді ұсақталған бөлшектер – дисперсиялық фазалар.

Біркелкіемес жүйелерді дисперсиялық фазалардың бөлшектерінің ұсақтығы бойынша жіктеледі. Бөлшектердің көлденен d, б.а. D = размеріне кері шаманы – дисперсиялық D деп атайды. Осы параметр бойынша біркелкіемес жүйелер екі топқа бөлінеді: ірідисперсиялық (d = 1...10^{-2 см, D = 1...102} 1/см) және каллоидты (d = 10^-5 ...10^{-7 см, D = 105}...10⁷ 1/см).

Жүйелерді бөлу үрдістері

Жүйенің класстары

Сүйық

Қою-Сүйық

Қою-қою

Қатты

Қою-катты

Бөлудің белгілері

Ерігіш айырмашылығы

Температураның фазалық өзгеруінің айырмашылығы

Сүйықтардың сорбциялық қабілеттігінің айырмашылығы

Температураның фазалық өзгеруінің айырмашылығы

Ылғалдықтың айырмашылығы

Бойлау қабілеттіктің айырмашылығы

Еру қабілеттіктің айырмашылығы

Тығыздықтың аыйрмашылығы

экстракциялау

бушықтыру

айдау

десорбция

конденсация

кептіру

сүзу, үльтрасүзу және кері осмос

кристаллдау

экстрагиялау

тұнбалау

Сурет 4 - Біркелкі жүйелерді бөлу үрдістерін жіктеу

Жүйелерді айыруда қолданатын белгілер

Біркелкі жүйелерді бөлуде қолданатын белгілер:

- сүйықтардың басқа сүйықтарда еруінің айырмашылығы;

- ингредиеттердің фазалардан өту температураларының айырмашылығы;

- қатты заттардың сұйықтарда еруінің өзгеруі;

- сүйықтардың сорбциялық қабілеттігінің өзгеруі;

- сыртқы параметрлердің өзгертуінде кептіргіш аганттердің ылғалдылығының өзгеруі;

- ультрасузу үрдісінде қуысты мембраналарда қатты бөлшектердің өтпеуі.

Біркелкіемес жүйелерд бөлгенде келесі белгілерді қолданады:

- құрастыратын тығыздардың айырмашылығы;

- олардың магниттық айырмашылығы;

- электрлік қасиеттерінің айырмашылығы;

- қатты төртшаларда дисперсиялық фазалардың бөлшектерінің өтпеуі.

Гидравликалық машиналарды қолдану классификациясы және аумағы

Гидравликалық машиналар - жұмыс органдар қозғалысының механикалық энргиясын сұйықтық қозғалыс энергиясына қайта құрайтын құрылғылар. Гидравликалық машиналарға жатқызады: сорғыштар, гидравликалық қозғалтқыш және олардың гидравликалық құрамалары.

Сорғыштар – жұмыс органдарының механикалық қозғалысты сұйықтықтан энергияға ауыстыратын құрылғы.

Гидравликалық қозғалтқыштар кері функцияны атқарады: олар сұйықтық энергиясын мотордың жұмыс органының механикалық (кинетикалық) қозғалу энергиясына қайта құрайды.

Гидравликалық тапсырулар бір механикалық қозғалыс түрін гидравликалық машинадағы оның аралықты қайта құруын қолданатын басқа түрін құрайды. Гидравликалық тапсырулардың келесі түрлерін бөледі: гидромуфталар және гидротрансформаторлар.

Сорғыштарды екі негізгі классқа бөледі: динамикалық және көлемдік.

Динамикалық сорғыштар деп жұмыс органдарының энергия қозғалысы сұйықтыққа гидромеханикалық күштердің оның көлеміне әсер ету арқылы жеткізілетінін атайды. Олар лопастық, құйынды, ағынды болып бөлінеді.

Күректі деп ротор күректерімен өзара әсер үрдісі кезінде сұйықтық энергияны беретін гидравликалық машиналарды (сорғыштар және гидравликалық қозғалтқыштар) айтады.

Күрек ретінде лопастарды немесе басқа цилиндрлік беттерді қолданады. Сондықтан күректі гидравликалық машиналар кейбір кездері лопасты деп атайды.

Күректі машиналарға сұйықтықтың кинетикалық энергиямен алмасатын компрессорларды, турбина мен сорғыштарды, яғнм потенциалдық энергияға сұйықтықтың динамикалық қысымын құрушыларды жатқызады, бірақ кинетикалық күректі каналдарда потенциалдық энергия қысымы да орын алады (күректі машиналарға қарағанда көлемді гидравликалық машиналар сұйықтықпен потенциалдық энергиямен немесе қысым энергиясымен ғана алмасады). Бұл өте күрделі сұйықтықтың гидравликалық машина элементтерімен ағынның өзара әрекетін бірінші рет 1835 ж. айналмалы сорғышты құрастырған инженер А.А. Саблуков қолданды.

Айналмалы сорғыштарда сұйықтық жұмыс оргынынан (крильчаткалар) периверияға айналу осімен қозғалады. Күректі гидровликалық машинаға сұйықтық крыльчатканың айналу осімен қозғалатын осьтік сорғыштар да жатады.

Ағынды сорғыштарда жоғарғы энергетикалық параметрлердің ағыны (жоғарғы қысымды немесе жоғары қозғалыс жылдамдығы) салыстырмалы үлкен көлемді қоршаған ауаны өзінің артынан еліктіреді (эжектерлейді немесе инжектерлейді). Эжекторлер деп жоғарғы энергетикалық параметрлердің ағыны төмен параметрлердің ағынын қамтитын ағынды сорғыштар, ал инжекторлер – жоғары параметрлердің ағыны сорылатын ағынмен қамтылатынды айтады.

Көлемдік сорғыштар деп сұйықтық энергиясы кезектеп хабарлаған кезінде сорғыштың кіру және шығу көлемінің тұйық өлшемдердің периодты өзгеру жолымен ауысады. Көлемдік сорғыш класы поршеньдік сорғыш пен әр түрлі роторлық: алтықырлы, пластиналы, плунжерлік, винттік және ротациондық түрлерін қосады.

Гидромуфталар үлкен салмақты қондырғыларды келтіру үшін, сонымен қатар машинаның жұмыс органы кедергіге тап болған жағдайларда электрөткізгіштердің қиылуын алдын алу үшін арналған. Электрөткізгіштің шығыс білігінде гидромуфта корпусында айналатын, маймен толтырылған турбина орнатылған. Гидромуфтада солайша айналатын механизмнің білігімен қатты байланысқан турбина да бар. Осылайша гидромуфтада электрөткізгіштен орындалатын механизмге айналатын кезі май ағысының көмегімен беріледі, және электрөткізгіш пен орындау механизмнің біліктер араларында қатты байланыс жоқ.

Гидротрансформаторлар қысымды бір жүйеден екіншісіне ауыстыру кезінде жоғарлату немесе төмендету үшін арналған. Гидротрансформаторлардың жұмыс принципі гидротрансформаторлардың аралас камераларында орналасқан поршеньдардың әр түрлі ауданына негізделген. Бұл поршеньдер бір-бірімен штокпен байланысқан. Қандай камерада штоктың ауданы үлкен, сол камерада қысым төмен болады.

Азық өндірісінің арнайы гидравликалық машиналар топ классификациясы қосылмаған, оларғы келесі сорғыштардың түрлері қосылған: қызылшаны түсіру үшін арналалған мемдраналық, сыраны сору үшін, ағынды, жоғары гигиеналы құбырлы, құйынды, бұрандалы, лабиринтті, сонымен қатар мөлшерлегіш.

Сонымен қатар осы классификацияға компрессорлар мен вакуумдық сорғыштар енгізілмеген.

4 Барлық гидравликалық машиналар құйынды және поршеньдік сорғыштартан басқалары қайталымды болып табылады. Бұл сорғыштар мен гидроқозғалтқыштардың құрылғыларында принципиальды айырмашылықтар жоқ екенін білдіреді. Қайталымды гидромашинаға егер оған жоғарғы қысымды магистраль жағынан кері қысымды жіберсек, ал сұйықтық кіруі жағынан оның ағысын ұйымдастырсақ, онда ол сорғыш режимінде де және қозғалтқыш режимінде де жұмыс істей алады.

Көлемді гидравликалық машинаның негізгі сипаттамасы – оның жұмыс көлемі (Vo). Көлемдік сорғыштың идеальдық жіберуі мына теңдеумен анықталады:

Q = nV_o

мұндағы, n – жұмыс циклдердің жиілігі.

Егер z сорғыш машинада және біліктің бір айналуында олардың келтіруі k жұмыс циклінда болса, онда

Q = nkzV_k

мұндағы, V_k – камераның жұмыс көлемі, м³

Сорғыштың пайдалы қуаты N_{p келесі формуламен есептеледі:}

N_p = Qp_c

мұндағы, p_c – сорғыштағы қысымның жоғарлауы, р₂ шығыстағыжәне кірістегі р₁ қысымның айырымына тең.

Гидравликалық машиналардың техникалық сипаттамаларында айналудың жиілік мәні әдетте минут айналымына келтіріледі, ал жеткізу мәні – кубтың метр сағатына немесе метр минутына келтіріледі. Қуаттың ватт мәнінде алу үшін айналу жиілігін айналым секундына, ал жеткізу мәнін – метр кубты секундына келтіру қажет. Осы кезде қысым паскальда өзгеру қажет.

Сорғышпен пайдаланылатын қуат N шығын мөлшерінен N_р пайдалы.

Поршеньдік сорғыштар

Поршеньдік сорғыштарға цилиндрлік пен поршеньдік барлық көлемді гидравликалық машиналарды, жұмыс камераларды жатқызады.

Қарапайым(жай істейтін)поршеньдік сорғышта келтіру білігінің бір айналымы кезінде поршень екі қадам жүріс жасайды, оның біреуі сұйықтықты А ыдысынан сору үшін, ал екіншісі – сұйықтықты айдау үшін қолданылады.

Кривошиптің 1 келтіру біліктің осімен айналу кезінде шарнир шатунмен 2 байланысқан поршень 4 цилиндрде 3 қайта-оралу қозғалысын істейді. Сорғыш екі өз бетімен істейтін клапанмен – соратын 5 және айдайтынмен 6 қамтылған. Клапандар сұйықтықтың соратын магистральдан поршеннің оңға қозғалған кезінде цилиндрға 3 кіруін және оның цилиндден поршеннің солға қозғалыс кезінде магистральға айдау шығысын қамтамасыздандырады. Ползун (крейцкопф) 7 кривошип-шатун механизмде бір жақты күштерден поршеньді түсіру үшін қолданылады. Бір цикл үшін, яғни кривошиптің бір айналымы, сорғыш сұйықтықты сорғыш құбыры арқылы сорады және бір рет оны жоғары қысымды магистральға итереді.

Сорғыштың теориялық орташа жеткізуі (м³/с)

Q = FSn

мұндағы, FS = V_т – бір қадам үшін поршеньмен берілетін сұйықтық көлемі, м³; n – секундына екі қадамның саны, 1/с.

1 – кривошип; 2 – шатун; 3 – цилиндр; 4 – поршень; 5 – соратын клапан; 6 – айдайтын клапан; 7 – ползун (крейцкопф); h_bc – сорудың геометриялық биіктігі; p_o – сұйықтық бетіндегі қысым; p₁ – уақыт t кезіндегі жұмыс камерадағы қысым; r – кривошип радиусы; L – шатун ұзындығы; S – поршень қадамы; и – поршень жылдамдығы; х – поршеньмен жасалған жолы.

Сурет 5 - Қарапайым (жай істейтін) поршеньдік сорғыштың сызбасы

Сорғыштың фактілік жеткізілуі (м³/с)

Q_ф = (2F - f)Sn

мұндағы, F – поршеннің ауданы; f – шток ауданы.

Белгіленген уақыт моментінде поршеньмен өтілген х жолы, оның и жылдамдығы мен w үдеуі анықталады

x = r (1 - cosф); и = rwsinф; w = rw³cosф.

Сәйкесінше, сорғыштың лезде жеткізілуі (м³/с)

q = Frsinф.

Соңғы теңдеуден жай істейтін сорғыштың лезде жеткізілуі синусоидальдық заң бойынша өзгеретіні мәлім.

Екі қабатты істейтін сорғыштар үшін теориялық орташа жеткізілуі

()_мхр = 2F 2rn теңдеуімен, ал максимальды былай анықталады:

Q_max = Frw

Роторлық радиальды- плунжерлік сорғыштар

Радиальды плунжерлік сорғышта е эксцентриситетпен айналатын статор 2 салыстырмалы ротор 1, жұлдыз тәрізді плунжермен 3 цилиндрлер орналасқан. Сұйықтық сорғышқа бөліп тұратын мысқалдың 4 саңылауы арқылы кіреді және одан шығады. Сорғыштың жеткізілуі эксцентриситеттің өзгеру жолының плунжер қадамының өзгеруімен, ол өз кезегінде статордың 2 кеңістіктегі ротордың осінің өзгеріссіз кезінде қозғалыссыз бағыттағы орын ауыстыруымен реттеледі. Сорғыштардың плунжерлері орналасқан қатарлар (жазықтықтар) саны 3...4 аралығында ұлғаюы мүмкін. Қатарда 5...13 цилиндрлер орналасқан.

1 – ротор; 2 – статор; 3 – плунжер; 4 – мысқал (золотник)

Сурет 6 - Роторлық радиальды-плунжерлік сорғыштың сызбасы

Радиальды-плунжерлік сорғыштары біліктің айналудың кіші жылдамдық кезінде олардың үстінде жоғары айналу моменттерінде қолданылады. Бұл транспорт машиналарының дөңгелектерінің келтіру гидромоторлары ретінде берілген құрылғыны қолдану кезінде әсіресе пайдалы.

Ротордың мысалы сағат тілімен айналу кезінде поршеньдар күрделі қозғалыс жасайды – олар ротормен бірге айналады және өздерінің цилиндрлерінде қайта-оралу қозғалысы әрқашан статордың бағытымен байланысатындай етіп айналады. Поршеньдар статорға айналмалы қозғалыспен жақындайды. Көлденең сызықтың астында орналасқан жұмыс камераларында поршеньдар бөлгіш мысқалдан 4 орын ауыстырады, ал жұмыс камералары сору бетімен қосылған. Жұмыс камералардың көлемдері ұлғаяды, сондықтан жұмыс сұйықтығы оларды толтырады. Осылайша сору үрдісі жүреді. Көлденең бөлгіш мысқал (золотник), цапфенді бөлгіш деп те аталатын бөлігінде поршеньдар келу қозғалысын жүргізбейді, осылайша жұмыс камералардың көлемдері өзгермейді. Көлденең сызықтың астында орналасқан жұмыс камералары айдау бетімен қосылған. Осы камералардағы поршеньдар бөлгіш мысқал бағытына қарай орын ауыстырады және жұмыс сұйықтығын жұмыс камераларынан сорғыштың шығысына қарай айдайды. Осылайша айдау үрдісі жүргізіледі.

Раиальды-плунжерлік сорғыштардың жұмыс көлемін ұлғайту үшін кейде көпқабатты етіп бөледі. Поршеньдердің осьтері бірнеше паралель жазықтықтарда орналасады.

Роторлық аксиальды- плунжерлік сорғыштар

Роторлы аксиальды-плунжерлік сорғыштың сызбасы 5 суретте көрсетілген, цилиндрлік блоктың осі келтіру біліктің осімен (сур.5,а) немесе қиғаш шайба осімен (сур.5,б) келуі мүмкін. Аксиалды-плунжерлік сорғыштың ұзын поршень-плунжерлері (олардың диаметрге а¹ 5-тен үлкен қатынасты) цилиндр блогында қайта-оралу қозғалысын жасайды. Цилиндрдің блогы біліктен айналуға келтіріледі немесе плунжер арқылы айналу қозғалысын алады, ал айналуға қиғаш шайба келтіріледі. Аксиальды-плунжерлік сорғыштардағы цилиндрлердің саны 7...9-ға, айналу жиілігі 500...700 айн/мин –нан 4000 айн/мин тең және қуаттылығына байланысты болады.

Аксиалды-плунжерлік сорғыштарының өндірісі цилиндр блогының салыстырмалы шайба еңкеюінің бұрышымен реттеледі. Осы бұрыштың мәні 10°<у<30° аралығында болады. Бұл тұрақты қуат кезінде оның орташа мөлшерінен 1...2,5 диапазонында сорғыштың жеткізілуін реттеуге мүмкіндік береді.

Қысымның р_n жеткізілуі кезінде реттелетін цилиндрдің поршень астында ол оралатын серіппенің 5 кедергісін және шток 3 арқылы қиғаш шайбаны 4 салыстырмалы ось 6 арқылы бұрайды. Осының нәтижесінде плунжердің қадамын өзгеруіне әкелетін оның еңкею бұрышы өзгереді.

Аксиалды-плунжерлік сорғыштар конструкция бойынша екі топқа бөлінеді:

1)қиғаш (наклонная) шайбамен (сур.7., а). Оларда цилиндрдің блок осі келтіру білік осімен сәйкес келеді.

2)қиғаш (наклонная) цилиндрлік блокпен (сур.7,, б). Оларда келтіру біліктің осі қиғаш шайбаның осімен сәйкес келеді.

Бірінші топтық сорғыштарда қиғаш шайбалар қозғалыссыз; екінші топтық сорғыштарда ол келтіру білігінің айналу осіне перпендикуляр жазықтықта айналады.

а – цилиндрлік блоктың осі келтіру білігінің осімен сәйкес келеді; б – цилиндрлік блок осі қиғаш шайбаның осімен сәйкес келеді; 1- поршень; 2- шайба; 3- шток; 4- ось; 5- басқарушы диск; d – поршень диаметрі; h – поршень қадамы; d_k – сұйықтықтың кірісі мен шығысы үшін арналған диаметр саңылаулары; D – поршеньдар орын ауыстыратын шеңбердің диаметрі; D₁ – шатундардың сфералық бастары бекітілетін шеңбердің диаметрі; y – қиғаш шайба мен басқарушы дисктің бұрышы.

Сурет 7 - Роторлы аксиальды-плунжерлік сорғыштардың сызбасы.

Поршеньдік және роторлы плунжерлік сорғыштардың кавитациондық құблыстары

Кавитация (латын тілінен cavitas - бос) сұйықтық қысымының төмендеуіне байланысты жарылыстардың пайда болуынан тұрады.

Поршеньдік сорғыштардағы кавитациондық құбылыстар басқа барлық сорғыштар да сәйкесінше құбылыстары ортақ болады. Кавитация сұйықтықтың қысымы қай жерде өзінің бу қысымынан төмен болса, яғни ол барлық көлемде қайнайтын қысым, сонда пайда болады. Поршеньдік сорғыштардағы кавитацияның өту ерекшелігі, өте төмен қысымдар динамикалық сорғыштарда сияқты кіру магистральдарында емес, цилиндрларда пайда болады, әсіресе осы сәтте қозғалатын поршеннің жұмыс беті дәл сол бөлігінде орналасқан. Бұл поршенбдік сорғыштарға сұйықтықтың сорылуы поршеннің қозғалысымен қамтамасыздандырылатынмен түсіндіріледі. Сорғышқа кіру алдында және цилиндрде қысымның айырмашылығы сұйықтықтың көтерілу биіктігінің сорылу қысымының шығынынан, тракттағы, клапан мен цилиндрдегі қысымның шығынын, сонымен қатар цилиндрдегі қозғалатын сұйықтық жылдамдық күшін құруға кеткен шығыннан құралады.

Тегершіктік (шестеренные) сорғыштар

Тегершіктік сорғыштар (шестеренные) ішкі немесе сыртқы тістердің ілінуімен орындайды. Өте кең таралған сорғыштар бұл цилиндрлік сыртқы тісті ілінуі.

Тегершіктік сорғышта (сур.8) әрқашан ілінуде болатын екі тісті дөңгелек бар, сұйықтықты соратын бетіне алып, айдау бетінің оның тістерінің шұңқырына ауыстырады және ілінуге кіре бергенде оған сұйықтықты сығады.

Көбінесе ілінулерде камераларда орналасатын бірдей 1 және 9 тісті дөңгелектер орналасқан. Камераны корпус 15 және бір жақты дискілер 2 мен 14 құрайды. Ілінудің екі жақ облысында 6ь корпусында жоғары және төмен^ қысымды сызықтармен қосылған А мен Б беттері бар. Тістердің 11 шеттері 15 корпусына үйкелеседі, 3 келтіру білігі 5 сальник тығыздатқышымен 13 сырғанау подшипнигінде және 4 тербелу подшипнигінде айналады, 9 тегершіктікті дөңгелек 8 сырғанау подшипнигінде айналады. р^ қысымнан р\ қысым аумағына қарай болатын ағыстар 1 шеткі саңылаулар, 11 радиалдық саңылаулар және 6 облысындағы тығыз емес іліну арқылы. 1 камераларында ағыстарды азайту үшін сұйықтықты 7 поддиск 14 р₂ қысыммен жеткізеді.

9,9 – тегершікті дөңгелектер; 2, 14 – дисктер; 3 – келтіру білігі; 4 – подшипниктер; 5 – сальник; 6 – іліну ауданы; 7, 11 - беттер; 8, 13 – сырғанау подшипнигі; 10 – камера; /2 – серіппе; 15 – корпус.

Сурет 8 - Тістері сыртымен ілінетін тегершікті сорғыштың сызбасы

Бастапқы сығуы 12 серіппемен жүзеге асады. 11 мен 7 облысындағы ағыстарды тегершікті дөңгелектің сыртқы остерінен бұру үшін р₁ қысымда болатын облыспен қосады.

Тегершікті сорғыштар үлкен сенімділік пен ұзақ мерзімділікпен, кіші пішін мен аз салмақпен сипатталады. Жалпымашинажасау саласында сорғыштары массаның қуатқа қатынасы 2 кг/кВт құрайды. Мұндай сорғыштар 500дм³/мин жететін 10МПа шамасында беретін қысымға есептелген. Көлемді КПД майдағы жабысқақтығы v = 2, 1 10^-5 м²/с, қысымы р = 2,5МПа және қуаты Q = 140дм³/мин болған жұмыс кезінде 0,89 –ға дейін жетеді.

Сорғышқа жеткізуді әр тістің арасындағы шұңқыры көлемі сол тістің көлеміне тең болған кезде ғана анықтайды. Осы жағдайда сорғыштың теориялық жеткізілуі бір айналым үшін

q_t = 2пD_нmb

мұндағы, D_н – бастапқы шеңбердің диаметрі, м; m – тістің модулі, м; b – алтытісті шеңбердің ені {тістің ұзындығы}, м.

Орташа теориялық жеткізу (м³/с)

Q_t = 2пD_н²bn

мұндағы, n – алтытістің айналу жиілігі, айн/с.

Ортадан тыс айналмалы сорғыштың істеу принціпі

Ортадан тыс айналмалы (центробежный) сорғыш (сур.9.) корпуста айналатын крыльчатканы (лопасы бар дөңгелек) ұсынады.

Сұйықтық 5 торшасы арқылы айналмалы сорғыштың осьтік бағытпен 1 ротор осіне жақын 4 крыльчаткаға жеткізіледі, олар лопастармен ілінеді және айналмалы күшпен перифирияға лақтырылады. Сұйықтық крыльчаткадан шыға бергенде үлкен кинетикалық энергиямен, яғни ол қосымша динамикалық қысымға ие болады. Оралған және крыльчатка перифириясында орналасқан 2 корпус коллекторында сұйықтық жиналады да кеңейтілетін 3 патрубокқа (диффузор) бағытталады, оның ішінде онымен қосымша ие болған динамикалық қысым бөлігі потенциалдық қысым энергиясына қайта құрылады. Диффузор шығыс магистраліне қосылады.

Біркезеңді айналмалы сорғыштың қысымы (бір жұмыс дөңгелегімен) шектелген және 50 м аспайды. Өте жоғары қысымды құру үшін жалпы корпуста бірнеше жұмыс дөңгелектері бар көпкезеңді сорғыштарды қолданады. Бұл дөңгелектер тізбектеп бір біліктің бойымен орналасқан. Бірінші дөңгелектен шығатын сұйықтық екіншісіне кіреді, онда оған қосымша энергия хабарланады. Екінші дөңгелектен сұйықтық үшіншіге кіреді және т.с.с. осылайша көпкезеңді сорғыш дөңгелек санына көбейтілген біркезеңді дөңгелек қысымына тең екені деп санауға болады. Көпкезеңді сорғыштарда жұмыс істейтін дөңгелектердің саны әдетте бестен артық болмайды.

1- ротор; 2 – корпус; 3 – диффузор; 4 – крыльчатка; 5 – судың торшасы

Сурет 9 - Ортадан тыс айналмалы сорғыштың сызбасы

Ортадан тыс айналмалы сорғыштар тағам өндірісінде жеміс массалары, сироп және басқа сұйықтықтарды сору үшін кеңінен қолданады. Қызылшақантты зауыттарда ортадан тыс айналмалы сорғыштарды таза су, шырын, ыстық айналатын және фильтрленбейтін шырындардың конденсаттарын, транспортты-жуу суларды, ағын суларын, гидравликалық транспортердағы суы бар қызылшаны және т.б. жеткізу үшін қолданады.

Олардың артықшылығы келесілерде: кіші металл сыйымдылық, салыстырмалы кіші массасы, жеңіл фундамент; алатын ауданының аздығы, сонымен қатар поршеньдік сорғыштармен салыстырғанда бағасының төмендігі; сұйықтықты бірдей жеткізу кезінде жоғары өндірісі; электрқозғалтқыштармен тікелей қосылуы; қосудың, реттеудің, жөндеу мен қызмет көрсетудің жеңілдігі; сору және айдау клапандарының жоқтығы, сәйкесінше сорылатын сұйықтықтың ластануына кіші сезімталдығы; жұмыстағы жоғары сенімділігі мен ұзақ мерзімділігі.

Ортадан тыс айналмалы сорғыштардың кемшілігі – аз жеткізу кезінде ағынды каналдардың көлденең қиылысу ауданының төмендеуінен және осыған байланысты гидравликалық кедергінің жоғарлауы әсерінен болатын КПД –ның төмендігі (0,25...0,30м³/с төмен). Әсіресе бұл төмен жібеулермен қатар үлкен қысымды құруын талап ететін жағдайларда әсері тиеді. Сондықтан сорғыштың кіші жеткізу жағдайларында және әсіресе жоғары қысыммен бірге мысалы поршеньді сорғышты қолданған тиімдірек.

Әдебиет: 1, 15-20б; 2,45-67б;7, 324б

Бақылау сұрақтары:

1 Гидравлика саласында тамшы сұйықтықтарының үш түрін атаңыз

2 Сұйықтықтардың орнатылған және орнатылмаған қозғалыс түсінігі

3 Идеальды сұйық түсінігі

4 Нақты немесе тұтқырлы сұйық түсінігі

5 Тұтқырлы сұйықтардың қозғалыс режимдері

6 Біркелкі жүйелерді бөлу үрдістерін жіктеу

7 Гидравликалық машиналарды қолдану классификациясы және аумағы

8 Қарапайым (жай істейтін) поршеньдік сорғыштың сызбасы

9 Роторлық радиальды-плунжерлік сорғыштың сызбасы

10 Ортадан тыс айналмалы сорғыштың сызбасы

Тақырып 4 Аэродинамикалық үрдістер

Мақсаты: Аэродинамикалық үрдістердің негізгі заңдылықтарын зерттеу.

Жоспар:

1 Аспирация жүйесін есептеудің негізгі принциптері

2 Шаңның ерекше қасиеттері

3Пневмотранспорт және аспирация жүйелерін жобалау

1 Аспирация (лат.тілінен aspiration – демді тарту) – бұл жұмыс кеңістіктің ішінде немесе вакуумның қорғау терісін құру мақсатында, өндірістік орындарына шаңның бөлінуін алдын алу үшін қажетті қондырғылардан ауаны сору. Аспирация мақсаты – жұмыс істеушілер үшін салауатты еңбек шарттарын, өндірістік ортаның жарылу-өртқауіпсіздігін төмендетуін және технологиялық өнімдер мен қондырғылардың салқындатуын құру болып табылады. Нақты жағдайларда практикалық мәні осы аспирациондық жүйелердің барлық функциялары болмайды, тек қана олардың бөлігін болады.

Аспирациондық жүйе әдеттегідей пневматикалық күрделі жүйені өзімен ұсынады, ол келесі негізгі қондырғыларды қосады: шаң ұстаушылар, вентиляторлар және ауаағарлар.

Принципиальды мұндай жүйелер кез келген алдында қарастырылған элементтерімен пневматикалық немесе гидравликалық жүйелермен салыстырғанда айырмашылықтары жоқ. Бұл жерде транспортталатын өнімнің ерекше қасиеттері, сонымен қатар осы жүйенің бөлек элементтерінің аэродинамикалық кедергінің арнайы сандық мәндері жаңа болып табылады.

Аспирациондық жүйесінің осы жүйелердің типтік элементтері аэродинамикалық кедергісі бойынша тәжірибелі материалды жақсы жүйелеуінің, сонымен қатар оларды құруды бойынша кепілдеменің болуы конструкторларының жұмысын жеңілдетеді.

Аспирациондық жүйелерді есептеу негізіне келесі принциптер салынған.

Ауа ағындары және олармен өнімді таситын қозғалтқыштың қоздырғыштары вентилятор немесе ауа айдағыш болып табылады.

Вентилятордың аэродинамикалық сипаттамасы оның негізгі параметрлерінің: Q шығыны, қысым, айналу жиілігі мен КПД арасындағы байланысты ұсынады.

Қоздырғыштан алынған барлық энергия магистраль мен жүйенің басқа қондырғыларының гидравликалық кедергісін өту үшін жұмсалады. Қысымның балансы ауаны жұмсаудың табиғи өзгерісі нәтижесінде автоматты түрде орнатылады.

Ауа ағындарының аэродинамикалық кедергісі жергілікті немесе шоғырланған және ұзындығы бойынша бөлінген немесе үйкелесу кедергісі болып бөлінеді.

Аспирациондық жүйенің әрбір есебі стандартты су құбырлары мен аспирирленетін ауаның берілген шығынның қосылыстарын гилравликалық кедергісі анықтайтын алдын ала белгілі сызба үшін есептерді шешу болып табылады. Осы үшін аспирация жүйе элементтерімен ұсынылатын Дарси мен Вейсбах коэффициент мәндері бойынша кең анықтама мәліметтерін қолданады.

2 Ауада шаңның тұну заңдылықтары. Принципиальды түрде олар кез келген қатты бөліктерінің тұтас ортада тұну заңдылықтарынан ерекшеленбейді.

Шаңның ерекше қасиеттері.Ұсақ ұсатылған бөліктері салыстырмалы ірі бөліктерінде болмайтын спецификалық қасиеттеріне ие болады. Бұл бөліктерінің ұшуын анықтайтын негізгі күштерінің бірі – бөліктерінің көлемі мен олардың тығыздығымен анықталатын салмақ күшіне байланысты болады. Бөліктердің тәртібіне әсерін тигізе алатын басқа күштер:

- бу мен ауа бөліктерінде тұнудың интенсивтігіне байланысты болатын адсорбциондық белсенділік;

- қатты шектлетін беттерде бөліктердің ұстау қабілеттілігін анықтайтын адгезиондық күштер;

- ауада пайда болатын иондардың электризациясы кезінде өзіне қосу және ауыстыру қабілетілігі;

- ауаны көміртегімен қышқылдандырған кезіндегі жоғары химиялық белсенділік күштер

Барлық көрсетілген қасиеттер шаң бөліктердің беткі ауданымен анықталады. Осы күштердің салмақ күшімен қатынасы беткі ауданы мен бөліктер көлемінің, яғни шамасының қатынасына байланысты болады.

A= S/V = 6/d.

Бөліктің даиметрінің кішірейгенімен d=0 кезіндегі шексіздікке ұмтылып А қатынасы ұлғаяды. Бұл көрсетілген жаңа күштердің салмақ күш қатынасына салыстырмалы ұлғаюына сәйкес келеді. Нәтижесінде шаңның ұсақ бөліктері ірі бөліктерінде болмайтын жаңа қасиеттерге ие болады. Олар: аспирациондық жүйелердің қатты беттерінде, тік және төбе беттерінде белсенді тұна алады; ауаның ылғалымен ылғалданып және бір- бірімен жабыса алады; аспирациондық жүйе элементтері арасында статикалық электр зарядтарын ауыстыра алады; жанып және ауамен жарылыс қосылыстарын түзе алады.

Осы ерекше қасиеттері аспирациондық жүйенің тік және төбе беттеріне “жабысқақ” ұнды шаң бөліктерінен құтылу үшін ауа жылдамдығы бөліктердің ұшу жылдамдылығынан он есе артық болуы қажет.

Ұсақ бөліктердің ерекше қасиеттері ауа құбырларын құрастыру кезінде ескеру қажет, бірақ есептерде бұл коэффициенттердің мөлшерлі сипаттамалардың жалпы принциптері мен әдістерін сақтау кезіндегі өзгерістеріне ғана жүгінеді.

Мысалы, нан өнімдер кәсіпорындарындағы шаң дисперсиясы бойынша, химиялық құрамы бойынша әртүрлі, бұл адам ағзасына тигізетін әсері әртүрлі нәтижеге әкелетінін анықтайды.

Бөліктеріндегі өлшемімен өлшенген 10 мкм-ге дейінгі шаң ұсақ дисперсті, 10...70 мкм өлшемімен – орташа дисперсті, ал одан ірісі – ірі дисперсті деп аталады.

Шаң тозаңды аэрозоль немесе аэровзвесь, ал қатты бетке тұнған және онда кеңістік құрылымын құрған бір-бірімен байланысқан шаңды – аэрогель деп атайды. Ұсақ дисперсті аэрогель өлшенген – аэрозоль күйіне жеңіл ауысады.

Химиялық құрамы бойынша шаңдарды органикалық (өсімдік, жануар және синтетикалық текті), неорганикалық (минералды, металдық) және аралас деп бөледі. Аралас астық шаңы: ол масақ, сабан, гүл қабыршақтар, минералды заттардың қоспасынан тұратын бөліктерінен құралады. Элеваторлар шаңында 50% дейін минералды заттар бар.

Шаң аулағыштар

Шаң аулағыштар ауаны шаңнан тазарту үшін арналған құралдар. Оларда механикалық, электрлік, химиялық және аралас тазарту әдістері қолданыла алады. Шаң аулағыштарға тұну камералары, циклондар мен фильтрлер жатады.

Ауаны шаңнан тазарту эффективтігі тазарту коэффициентімен анықталады

h = а – а₀ / а

мұндағы, а мен а₀ – шаң аулағышқа кірісі мен шығысы кезіндегі шаңның концентрациясы, мг/м³.

Тұну камералары – бұл гравитациондық шаң сорғыштар. Оларға ауа көлденең камерасы арқылы өтеді. Көлденең бағыттағы ауа қозғалысына байланысты шаң бөліктері тік бағытта түседі.

Ауаны циклонның көмегімен тазарту коэффициенті 96 % -тан артылмауы тиіс.

3 Аспирация және пневмотранспорт жүйелеріне қойылатын талаптар

Вентиляциондық орнатулар келесі талаптарды қанағаттандыру қажет:

- құрылыс нормалары мен ережелерді (ҚНЕ) қанағаттандыру;

- өртке қарсы талаптарды;

- қауіпсіздік техника талаптарды;

- вентиляциондық орнатуларды техникалық қолдану талаптарды.

ҚНЕ талаптары жұмыс орындарындағы санитарлы-гигиеналық шарттарды көрсетеді. Осы талаптармен сәйкес ауаның шаңдануы 2...6 мг/м³ артпауы қажет. Ол үшін келесі шараларды орындау қажет:

-барлық жұмыс қондырғыларын қосымша және сусымалы өнімдері бар бункерлерді қоса аспирирлеу;

-барлық қондырғыларды құбырларды қоса максималды герметизациялау;

-ашық шаң құрылу орындарын герметизацияланған қабыршақтарын олардың міндетті аспирациямен жабу;

-жұмыс орындарында вакуумды, сағатына 1...1,5-тік ауа алмастыруды қарастырып, наубайхана мен жармазауыттарында температураны 15...20°С аралығында төмендету, ауаның салыстырмалы ылғалдылығын 60...70 % және оның қозғалыс жылдамдығын 0,7 м/с қамтамасыздандыру;

-тазарту коэффициентімен жоғары эффективті ауаны атмосфераға 1,2мг/м³ артық емес шаңымен ластануды қамтамасыздандыратын шаң аулағыштарды қолдану.

Аспирациондық және пневмотранспорттық жүйелерді эксплуатациондық сенімділікпен қамтамасыздандыру үшін қажет:

-бір жүйеде сорудың шамасы 6...10 нүкте санын шектеу;

-жылы және суық ауа ағынның қосылуларын ылғалдылықтың түсу мүмкіндігін алдын алу үшін болдырмау. Қажет жағдайда олардың қосылуларын ылғалды ауаның диаграммасын қолданып ылғалдың түсу мүмкіндігін тексеру;

-қондырғының ауа қозғалысын реттелетін режиммен (сепараторлар) жергілікті жүйелермен аспирирлеу;

-көлденең ауа құбырларында ауа қозғалыс жылдамдығын 12 м/с кем болмайтындай етіп таңдау;

-диаметрі 80...100 мм-ден кем ауа құбырларын қолданбау;

-ауаның шаң болған жағдайында өте ұзын көлденең ауа құбырларын қолданбау;

-өнімнің түсуі кезінде сабан қоспалармен өте ластанғандарды мүмкіндігінше өтетін үлкен торды шаң аулағыштардан өткізіп қолдану

Пневмотранспорт және аспирация жүйелерін жобалау

Пневмотранспорт және аспирация жүйелерін жобалауға келесідей кезеңдер кіреді:

- жабдық пен аспирацияға ұшырайтын оның элементтерін, олардың аспирациясына қажет ауа шығынын және олардың қысым шығынын анықтайды.

- бөлмеде ауа айналымының еселігін есептейді. Егер ол аспирациямен ғана пайда болса, ауа айналымының еселігін мына формуламен анықтайды:

I = Q\V

Мұндағы, Q - аспирация кезінде бөлмеден алынатын ауа шығыны, м ³\ч; V - бөлме көлемі, м³.

Бөлме көлеміне негізгі бөлмелермен қосылатын бүкіл қосымша бөлмелер көлемдері (чердак, галерея, каридор ж. т. б.) кіреді.Егер алынған ауа айналымының еселігі жіберілетін шамадан аз болса (сағатына 1...1,5) жұмыс істеген ауаны атмосфераға тастап, қабылданған шешімде қалады. Кері жағдайда екі немесе үш аспирация жүйелерін жобалайды, олардан арнайы кандиционер арқылы ауаны бөлмеге қайтарады. Егер қыс кезінде сыртқы ауаны шамадан тыс сорып тастау салдарынан өнімнің салқындап кету мүмкіндігі туса, ұқсас мәселе пайда болу мүмкін

Желдеткіш желілерінің сұлбаларын компоновкалайды (компонуют) мұнда конструкторлық компоновканың әртүрлі принциптерін пайдаланады.

Аспирационды желінің таңдалған сұлбасы үшін кесте мәліметтері бойынша шаңаулағыштар (пылеуловители) мен желдеткіштерді таңдайды. Сонымен қатар қоршаған ортадан ауаны сору бар – жоғын анықтайды, ол орташа ауатасығыштар (воздуховод) үшін оның есептік шығынын 5 %, соратын фильтрлер үшін – 15%, әр шлюзді затвор үшін – 150 м3/ч және аспирационды желінің бөлек нүктелерін сөндіретін әр клапан үшін – 100 м3/ч құрайды. Желдеткіштердің жобаланған қысымдары аспирационды желінің жобаланған кедергілеріне шамамен тең, 1600...1800 Па қабылдайды. Желілердің жобаланған кедергілерді аспирленген машинаның қысым жоғалуы таңдалған және кезекпен орнатылған шаң жоғалуларының қосындысымен нақтылайды. Ауатасығыштардағы қысым жоғалуын, желінің фасонды бөліктердегі жоғалуды есепке алып, 1 м бас магистральдың ұзындығына 15 Па – ға тең деп алуға болады. Фильтрі бар желіге желдеткішті таңдау кезінде қысым жоғалуы фильтрге дейін 675 Па – дан аз мәнді қабылдамайды (маталарды тиімді продувка мақсатымен вакуумды тудыру үшін).

Желдеткіштерді таңдау кезінде ВЦП желдеткіштері қысымды 2000 Па – ға дейін дамытатын есепке алады. Үлкен қысымды тудыру қажет болғанда, 1000 Па – ға дейін қысым тудыратын УП7 – 10 желдеткішін таңдайды. Тазаланған ауада КПД фактілік мәніне байланысты Ц4 – 70 немесе Ц9 – 57 жалпы арнаулы желдеткіштерді пайдаланады.

Таңдалған шаңаулағыштар мен желдеткіштерді аспирационды желілерге орнатады:

- желдеткіш пен шаңаулағышты бір – біріне жақын орнатады, мүмкіндік болса қалған жабдықтармен салыстырғанда симметрияны орындап орнатады;

- матаның продувкасы үшін қажет вакуумды тудырып, сорғыш фильтрді жоғары кедергісі бар аспирирленген машинадан мүмкіндігі бойынша алысқа орнатады;

- желдеткіш айналасына оған қызмет көрсету үшін кең өтпе жолдар талап етіледі. Циклондарды керісінше ғимарат бұрыштарына, жарға жақын және шығарылатын алаңдар мен чердактарға орналастыруға болады. Бас магистральдің ұзын трассаларында желдеткішті аяқ жағында емес, ортасына орнату керек: ол кезекпен орнатылған магистральдарды параллель магистральға ауыстырады да, қысым жоғалуын төмендетеді

Ауатасығыштардың диаметрі (м):

P = 19 (Q\V)0.5

Мұнда