Гістарычны і лагічны метады

Гістарычны метад - спосаб даследавання, пры якім вывучаецца з'яўленне, станаўленне і развіццё аб'екта; лагічны метад - спосаб прайгравання развіваецца аб'екта ў яго істотных заканамернасцях і сувязях. Адносная самастойнасць лагічнага адлюстравання доследнай рэчаіснасці выяўляецца ў тым, што пры гэтым метадзе свядома фармулюецца прадмет даследавання, выкарыстоўваецца выпрацаваны папярэдне паняційны апарат, а таксама фармулююцца мэты і задачы даследавання. Паколькі прадмет лагічнага аналізу, яго мэты і задачы могуць быць рознымі, пастолькі магчымая інварыянтнай спасціжэння доследнага «гістарычнага». Напрыклад, адна справа даследаванне таварна -грашовых адносін рынкавай гаспадаркі. І зусім іншая справа, калі мы даследуем станаўленне і развіццё вытворчых адносін у сувязі з удасканаленнем матэрыяльных вытворчых сіл грамадства. Зразумела, што у гэтых выпадках мы маем розную логіку доследнага намі гістарычнага працэсу. Метад адзінства гістарычнага і лагічнага. У матэрыялістычнай дыялектыцы прызнаецца адзінства гістарычнага і лагічнага метадаў. Гістарычны працэс як аб'ектыўны працэс першасны, лагічнае ж выступае толькі як адлюстраванне ў свядомасці паўтаральных, істотных сувязяў паміж падзеямі і фактамі рэальнай рэчаіснасці. Лагічны і гістарычны метады адлюстроўваюць адно і тое ж, з той толькі розніцай, што лагічны метад вызвалены ад канкрэтных гістарычных падзей і выпадковасцяў, ён накіраваны на прайграванне сутнасці развіцця аб'екта. Гістарычны жа метад даследавання можна прадставіць як той жа лагічны метад толькі ў гістарычнай форме. Логіка развіцця прадмета тут прадстаўлена як чаргаванне гістарычных падзей.