2020-08-05
94
4. Радиоактивтi қалдықтардың уақытпен iремейтiн күйiндi басқаларысына радиоактивтi кiр аударатын дезактивациялары бiздiң пiкiрге, тiптi перспективалы пирометаллургиялық варианттар бойынша. Мұндай процесстiң тиiстi металлургиялық өңдеулерiнде болады. Маңызды мәселелер пайда болады және жоңқаның бұйымдарының болуға тот баспайтын механикалық өңдеуiнiң жанында алған қолдануында. Бұл мәселелер әр түрлi маркалардың жоңқасының смешивасымен байланған болды, су-майлы эмульсияның қалдықтарының жоңқасының ластануы және металл еместердiң қоспалары, сонымен бiрге үлкен жоғалтулармен бағалы легирлеушi жоңқаның қайта балқытуында. Даярлауларының кесектерiнiң болуға тот баспайтын түрпiлi тазалауының жанында алынатын қалдықтардың қолдануы туралы сұрақ ерекше тұрады. Қиындықтар жоңқаның өте аз өлшемдерi және (үлкен күкiрт мөлшерiмен корунда) түрпiлi материалдың бөлшектерiнiң қалдықтарының ластануымен мұндай қалдықтардың қолдануында байланған. Санның үлкеюiне тот баспайтын Мнлз құйылатын даярлауларды түрпiлi тазалаудың жанында алынатын қалдықтардың санының үлкеюiне алып келген болады. Пешкге балқуын мерзiм тотықпайтын болат су бұрғыш балқытумен салыстырғанда ерекшелiктердiң қатарын алады шихтаға салқындаған бол. Талпыныстың бұл ерекшелiктерiнiң бар болуы хромның жоғалтуы кiшiрейтуге шақырған және балқу никел амалдарынша уақытында. Отандық өндiрiстiк сынақ электр доғаларының аймағындағы булануды никелдiң жоғалтуы және хром балқуды ұзақтық қысқарту есебiнен кiшiрейте алғанын көрсетедi. Сонымен бiрге (тотығу есебiнен тотығылған печ күйiндiсiмен) тотығудың шихта материалдарының хромының жоғалтулары балқуды мерзiмнiң ұзақтығының уменынеиииiнiң жанында қысқарады. Тотығудың хромның жоғалтуларын төмендетуге балқуды мерзiмге сұйық металлдың температурасының жоғарылатуы сонымен бiрге мүмкiндiк туғызады. Балқуды ұзақтық және ваннаның сұйық температурасының жоғарылатуының қысқартулары үшiн (шамамен 75% шихтаның балқуынан кейiн) шихтаның балқуын қорытындылаушы кезеңде газ сияқты оттектi ваннаның үрлеулерiн қолданады. Оттектiң шихтаның компоненттерiнiң тотығуының экзотермиялық реакциялары қосымша кiрiс арқасында балқуды мерзiм қысқартып және бiрнеше хромның тотығуы кiшiрейтуге елеулi мүмкiндiк беруге жылу, шихтада егер әсiресе жоғарылатылған кремнидiң құрамы. Егер оттекпен үрлеу оның тотығуы хромның иiсi арқасында (балқытылмаған шихтаның үлкен санында) ертерек бастап, айтарлықтай өссе. Сонымен бiрге бiр жағынан тотығылған хромның санының кейбiр үлкеюi болуы мүмкiннен, кейбiр оң эффект күтуге болады және отын қолдануда - балқуды ұзақтық буланудың хром және никелдiң жоғалтулары тотықпайтын болат етөрiтетiн электр пештерiндегi шихтаның балқуын үдеуi үшiн оттек оттықтары кiшiрейту есебiнен кiшiрейтудiң нәтижесiнде. Өкiнiшке орай, әдебиетте отын жұмыстың ықпалы туралы мәлiметтердi болмайды - шихта материалдарының легирлеушiсiнiң жоғалтуларын шамасына оттек оттықтары. Бiрнешесi пешке күйiндiнiң шихтасының компоненттерi негiзiнде құрастыратын балқуды мерзiмге негiзгiлiгi тотығу есебiнен үлкейтсiн (металлдың массасына 2%ке дейiн) iзбестерге толықсыту үшiн. Бұл қабылдау балқыма күйiндiнiң массасы және энергияның шығыны үлкейтiп, кремнидiң футерлеу және күйiндiнiң босаңсуын жеңiлдiктiң жұмыс жағдайлары кейбiр выйгрыш жақсарту есебiнен келесi негiзiнен жететiндiгiмен. Челябалық металлургиялық зауыттың доғалы электр пештерiндегi 12 Х18н10ттiң тотықпайтын болаттардың балқуы күйiндiнiң орташа құрамы мерзiмнiң соңында кестеге 1, 2 келтiрiлген. Қолданылғанға қарамастан, көрiнгендей келтiрiлген мәлiметтер, шаралар хром бiраз, балқуды мерзiмге әйтседе қышқылданады. Әр түрлiсi оксидтердiң мазмұниды
5. әр түрлi сыйымдылықтың пештерiнiң күйiндiлерiндегi хромы (жеңiлтек қалдықтар тағы басқалар жоңқаның еншiсi) шихтаның сапасы және балқуды мерзiмнiң ұзақтығынан сияқты тәуелдi болады.
№15 билет
1. Жылу оқшаулағыш жапсырмалар неден дайындалады
Жылуоқшаулағыш жапсырмаларды қолдану
Пластина түріндегі жапсырмаларды пайдалы жалғамалардың қабырғасына немесе құймақалыптың жоғарғы бөлігіне және оның қабырғасына бекітеді. Соңғы жағдайда құймақалыпты пайдалы жалғамасыз қолданады.
Көбіне жапсырмаларды қағаз қосылған құмнан, целлюлоз өндірісінің қалдығынан, саздан және байланыстырғыштардан, ал кейде асбест пен оның байланыстырғыштарынан және т.б. дайындайды. Әдетте жапсырмаларды кесектің бетін себуге люнкерит немесе экзотермиялық қоспаларды қолданады.
Әдеттегі пайдалы жалғамаларды қолданғаннан гөрі, жапсырамалардың төмен жылу өткізгіштігіне байланысты құймақалыптың пайдалы бөлігіндегі металдың салқындауы жай жүреді. Бұл өз кезегінде тұнбаланған ыдыстың тереңдігін азайтып және елек кезіндегі металдың кесілуін азайтады. Соңғы жылдары жапсырмалардың қолдану аясы кеңейді, өйткені, оларды қолдану салыстырмалы түрде басты кесіндінің өлшемін 2-5% - ға төмендетеді.
2. Төмен көміртекті тоттанбайтын болат өндірісі туралы айтыңыз
Болат өндірісі
Болат (араб. jїҒ– — фолад) — темірдің көміртекпен (2%-ке дейін) және басқа элементтермен қорытпасы. Ол деформалануға төзімді (созылмалық қасиеті бар). Болат — қара металлургия өндірісінің негізгі өнімі және қазіргі машина жасау өнеркәсібі мен құрылыста пайдаланылатын негізгі материал. Болат өндірісінің көлемі мемлекеттің техника-экономика деңгейін сипаттайды. Хим. құрамына қарай көміртекті және легирленген Болат болып бөлінеді. Көміртекті Болаттың құрамында темір мен көміртектен басқа марганец (1%-ке дейін) және кремний (0,4%-ке дейін), сондай-ақ, зиянды қоспалар — күкірт, фосфор, т.б. элементтер болады. Болаттың сапасын жақсарту үшін қорытпа құрамына хром, никель, молибден, ванадий, вольфрам, марганец, кремний, т.б. элементтер қосылады. Мұндай қорытпа легірленген Болат деп аталады. Болаттар едәуір көп тараған материалдар болып табылады. Құрамы жағынан техникалық жақсы. Өнімдерді қысым мен кесу өңдеу барысында алады. Өңдеу түрі мен құрамын өзгерте отырып, керекті жинақ аламыз, бұл оның негізгі артықшылығы. Болаттарды көміртекті және легірленген деп ажыратамыз.
Көміртегі мен қоспалардың болат құрамына әсер етуі.
Көміртекті болаттар негізгі болаттар болып саналады. Олардың қасиеті көміртегінің мөлшерімен және қоспалардың құрамымен темір көміртекпен әрекеттесетін анықталады.
Көміртегінің әсер етуі.
Болаттағы көміртегі мөлшерінің өсу нәтижесінде оның құрамындағы цементит мөлшері артып, сонымен қатар феррит мөлшері кеми түседі. Құрамдас бөліктерінің арақатынасының өзгеруі пластикалығының азаюына, сонымен қатар беріктілігі мен қаттылығының артуына әкеп соқтырады. Беріктілігі құрамындағы көміртек мөлшерінің 10 %-ға дейін болғанда ғана өседі, содан кейін ол төмендейді, себебі екіншілік цементиттің бұзық торы түзіледі. Көміртек тұтқырлыққа әсер етеді. Көміртегіні арттырған жағдайда морт сынғыштық артып екпінді тұтқырлығы азаяды.
Болаттар көп түрімен классификацияланады.
1.Химиялық құрамымен: комиртекті және лигерленген
2.Көміртегі құрамымен:
- төменгі көміртекті, көміртегі болуының 0,25-ке% дейн
- орташа көміртекті, көміртегі болуының 0,3...О,б% дейн
- жоғарға көміртекті, көміртегінің болуы 0,7% астам
3.Тең құрылысымен: эвтектоидқа дейін, эвтектоидты, эвтектоидтан кейінгі.
4.Сапасы бойынша: сапалы мөлшер көрсеткіші жағынан зиянды қоспа: күкірт және
фосфор:
-0,04S, P< 0.08% - комиртекті болатты жай сапалы
- 0,03 S, P< 0,04%- сапалы болат
5.Балқыту тәсіліне қарай:
-мартен пештерде;
-ауа конверторларында;
-электр пештерінде: электр доғалық, индукциондық және т.б.
6.Мақсатына қарай:
-конструкциондық-машиналардың бөлшектері мен механизмдерін жасау үшін
қолданылады;
-құрал-жабдықтық-әр-түрлі құрал-жабдықтарды жасау үшін қолданылады;
-арнайы-ерекше қасиеттері бар болаттар: электротехникалық, ерекше магниттік
қасиеттерімен және т.б.
Болаттардың маркіленуі
Болаттардың қабылдалған әріптік-сандық белгіленуі қарапайым сапалы көміртекті болаттар (ГОСТ 380). Болаттарда күкірт пен фосфордың көп мөлшері кездеседі: СТ.2кп.,Ст.3кп.,Ст.4сп. болып маркіленеді. СТ-берілген болат тобының индексі. 0-ден 6-ға дейінгі сандар-бұл болат маркісінің шартты нөмірі. Маркі номірінің ұлғайған сайын болаттың төзімділігі жоғарылайды, ал икемділігі төмендейді. Жеткізу кепілдігіне қарай болаттың 3 тобы белгілі: А, Б және В топтары. А тобыболаттары үшін жеткізу кезінде механикалық қасиеттеріне кепілдік беріледі, ал А тобындағы белгілеуде индекс көрсетілмейді. Б тобындағы болаттар үшін химиялық құрамына кепілдік беріледі. В тобының болаттары үшін механикалық қасиеттеріне де, химиялық құрамына да кепілдік беріледі. кп, пс, сп индекстері болаттың қышқылдану дәрежесін көрсетеді: кп-қайнау дәрежесі, пс-жартылай қалыпты, сп-қалыпты.
Сапалы көміртекті болаттар
Механикалық қасиеттері мен химиялық құрамы бойынша кепілдендірілген сапалы болаттар жеткізіледі (В тобы). Қышқылдану дәрежесі, негізінен қалыпты. Конструкциондық-сапалық көміртекті болаттар. Екі таңбалы санмен, яғни құрамындағы жүздік пайыздық үлесіндегі көміртекпен маркіленеді. Қышқылдану дәрежесі көрсетіледі, егер ол қалыптыдан ерекшеленсе ғана
болат 08 кп, болат 10 пс, болат 45. Көміртектің үлесі, сәйкесінше, 0,8%, 0,10%,0,45. Құрал-жабдықтық-сапалық көміртекті болаттары У әрпімен және құрамындағы көміртегі пайыздың жүздік үлесіндей (көміртекті құрал-жабдықтық болат) болатын санмен маркерленеді. Болат У8, болат У13. Көміртектің үлесі, сәйкесінше, 0,8% және 1,3%. Құрал-жабдықтық-жоғары сапалық көміртекті болат. Құрал-жабдықтық-сапалық көміртекті болат тәрізді маркіленеді, тек маркі соңында (болаттың жоғары сапалы екендігін көрсету үшін А әрпі көрсеіледі).
3. Вакуумда металды инертті газдармен үрлеу және қосымша операцияларды түсіндіріңіз
3 Инертті газбен металды өңдеу Болат құюшы шөміште инертті газбен болатты үрлеу алдында мынадай төмендегідей тапсырмалар тұр: болаттың химиялық құрамының және температурасының нүктелік мәндерін орнату және түзету, тегістеу; шөміштің көлемінде қоспалаушы элементтер мен ерітінділерді балқыту және үлестіру жылдамдығы; оксидтік қосылысы бойынша болаттың тазалығының артуы. Болатты құю үрдісінің табысты өтуі үшін, оның тең әсерлі өлшемде және апаттық жағдайға ұшырамауы үшін құйма дайындамасының сапалы ішкі құрамы мен бетін алу үшін болаттың әрбір маркасына жеткілікті бір аз шектегі температураның оптималды мәнін орнату талап етіледі. Бұл құймакесекте болатты құйғандағы сияқты, сондай-ақ ДҮҚМ-да құйғандағыдай. Бұл талапқа шөміштің көлеміндегі металдың бірқалыпты емес үлестірімі және болат құюшы агрегаттан шығу алдындағы болаттың тербеліс температурасы қарсы келеді. 100 т шөміштен құю кезіндегі сұйық болаттың температурасын өлшеу аргонмен үрленбеген металды құю температурасының бірқалыпты еместігін көрсетеді (10 сурет). Металдың бірінші мөлшері берілген зонада 1818 К температураға ие болды, сондай-ақ шөміштің ортасына жақын орналасқан металдың бөлігін құюға қатыстырылады, болаттың температурасы өседі және 1843 К жетеді. Содан кейін металдың жоғарғы бөлігіне келуіне сәйкес ол қайтадан төмендейді. Металдың суық қабатының қалыптасуы былай түсіндіріледі: қалдық металға қарағанда шөміштің қабырғаларына жанасып тұрған күштірек суиды (әсіресе металды шөміштен шығарған соң лезде), ал өте суық және тығыз металл төмен түседі. Құюға дейінгі аргонмен үрленген балқымада құю кезіндегі металдың температурасының артуы анағұрлым төмен, яғни бұл шөміштің көлемі бойынша күштірек орташаландыру туралы екені айтады. Соңғы жылдары кейбір зауыттарда металды аргонмен үрлеу тек құю алдында ғана емес, сондай-ақ аргонның төмен шығынымен болатты құю кезінде де жүргізіледі, яғни құю кезінде температура градиентінің төмендеуіне жете отырып жүзеге асырылады (10 сурет). Сонымен қатар, металды аргонмен үрлеу балқымадан балқымаға металдың температурасын тұрақтандырады. Егер температураның тербелісі балқымадан балқымаға дейін конвертерден металды шығарар алдында 50 К жетсе, онда балқымадан балқымаға құю алдында шөміштегі металл температурасының тербелісі аргонмен үрлеу нәтижесінде 5-6 К құрауы мүмкін. Шөміштегі металдың көлемі бойынша температураны теңестіру үшін қажет үрлеу уақыты, әдетте 22 газдың шығыны мен оның шөміштегі көлемі бойынша үлестіріміне тәуелді 3-5 минутты құрайды. 10 сурет – Құю жүрісі бойынша металл температурасының өзгерісі Металды аргонмен үрлеу кезінде металды бұрғылау кезінде күшейтілетін жылу шығару және жылу өткізгіштігі есебінен шөміштегі металл температурасы төмендейді. Болаттың температурасының төмендеу жылдамдығы шөміш пен газ шығынының сыйымдылығына байланысты. Орташа алғанда металдың салқындау жылдамдығы 35 т шөміш үшін ~ 0,016; 200 т үшін ~ 0,025; 40 т үшін ~ 0,066 К/с. Жылу шығынының үлкен бөлігі жылу сәуле шығаруының ұлғаюымен байланысты, сондықтан қақпақпен үрлеу кезінде шөмішті жабу жылу шығынын қысқартады. Металды салқындатудың жылдамдығы қоспалаушы қосыммен (химиялық құрамын түзету қажеттілігіне) немесе суытқышпен жүзеге асырылады, мысалы қысқа үзімді таза сүйменнің 1 т балқытылған металға 1 кг сүймен қосқанда, оның температурасы 1,7 К төмендейді. Кейбір зауыттарда шөмішке кранның көмегімен біраз уақытқа слябтің үзімі енгізіледі, яғни ол қызып және балқып, сұйық металдан жылудың бөлігін алады. Аргонмен металды үрлеу үрдісінде болатта метал емес қосылыстардың құрамы төмендейді, бұл күкірт, азот, оттегі – активті қоспаларының адсорбты тасымалдауы мен флотациясы есебінен болады. Флотация үрдісі металл емес қосылыстардың, яғни олар металда таразыланған, металдан олардың көпіршіктерін жою бетіне 23 1 – аргонмен үрлеусіз; 2 – құюға дейінгі және құю кезінде аргонмен үрлеу; 3 – құюға дейін аргонмен үрлеу жабысуымен түсіндіріледі. Болаттың ластануының төмендеуі металл емес кермелермен, металмен шекарадағы үлкен фаза аралық керілуі және басқа металл емес кірмесімен салыстыру бойынша минималды ұстасышылығы бар глинозем бөлігін жою нәтижесінде өтеді. Бұдан басқа, металды үрлеу кезінде химиялық құрамы бойынша болатты орташаландыру болады. Болатты орташаландырусыз шөміш көлемінде келісілген байқау алу мүмкін емес, ол барлық металдың құрамын анықтайды және металл құрамының түзетілімін анықтау мүмкін емес. Осыған байланысты байқау жүргізу алдында үрлеу жүргізіледі, оның ұзақтығы температураны орташаландыру үшін үрлеудің ұзақтығымен сәйкес келеді. Химиялық құрамның түзетілуімен байланысты сұрақтар төменде қарастырылады. Инертті газбен металды үрлеу кезінде шөмішті бір-бірінен ерекшеленетін жүйелер қолданылады: үрлеу кезінде металдың төменгі жағында шөміштің түбінде элементтер; ал жоғарғы жағында – максималды мүмкін болатын тереңдікте балқымада жүктелетін фурма. Әрбір тәсілдің өз айырмашылықтары мен кемшіліктері бар. Металды үрлеуді төменгі жағынан кеуекті тығын мен блоктар арқылы (11 сурет), отқа төзімді қойыртпақ кірпіштерінің арасындағы кеуекті тігін арқылы (12 сурет), сұқпажапқыш бекітпенің каналы 24 1 – газдың берісі; 2 – металдық стақан; 3 – кеуекті блок; 4 – отқа төзімді сылақ 11 сурет – Кеуекті ендірмелері арқылы инертті газдың сұйық металға берілуіне арналған құрылғы арқылы жүзеге асыруға болады (13 сурет). Металды жоғары жағынан үрлеу металл тұрбалары арқылы, футерленген отқа төзімді тұрбалармен жүзеге асырылады (14 сурет). Аргонның меншікті шығыны 0,04-тен 0,2 м3 /т дейін өзгеруі мүмкін, үрлеудің барлық циклының ұзақтығы 5-15 минут. 25 13 сурет – Шөміште сұқпажапқыш бекітпенің құюшы тесіктері арқылы болатты үрлеу сұлбасы 1 – газ берілісінің тұрбасы; 2 – кірпіштер арасындағы кеуекті жіктер; 3 – толтырма; 4 – ұялы кірпіштің қорғауы 12 сурет – Кеуекті жіктер арқылы газ берілісінің сұлбасы 14 сурет – Шөміште жоғарғы жағынан инертті газбен болатты үрлеу сұлбасы Төменгі жағынан металды үрлеу металды орташаландыруды, оның металл емес кірмелерден тазаруын және сутегі құрамының төменлеуін қамтамасыз етеді, бірақ ұнтақ тәрізді тазартылған және модификацияланған материалдардың металға ұшуының жүзеге асуын болдырмайды. Онда балқымаға жоғары жағынан батырылған футерленген фурмалар қолданылады, яғни мұнда технологияның талаптары бойынша ұнтақ тәрізді материалдарды үрлеу қажет. Инертті газдың келтіру тәсілін таңдау кезінде болат өндірісінің қауіпсіздік техникасы да есепке алынады, сондай-ақ шөміштің түбінде орналасқан кеуекті блоктар мен фурмалардың қолданылуы түбіндегі жұмыс шартын нашарлатып, шөмішті сапалы емес дайындау кезінде металл тартылуының жұмысқа деген ықтималдығы артады. Жоғарғы фурманы қолданған кезде мұндай қауіптілік болмайды. 26 1 – фурма орнын ауыстыру құрылғысы; 2 – футерленген отқа төзімді катушкасы бар фурма; 3 – шөміш; 4 – қож; 5 – металл; 6 – сұқпажапқыш бекітпе үрлеу сұлбасы 4 Болатты вакуумдау Вакууммен металды өңдеу кезінде (балқымада қысымның төмендеуі) металдағы газдың ерігіштігі кемиді және газдық фазаның қатысуымен болатын үрдістердің өтуін жеңілдетеді. Газдық фаза көміртегі қышқылдануы реакциясының өтуі кезінде металда еріген сутегі мен азоттың бөлінуі үрдісі кезінде, сондай-ақ металда түсті металдар қоспаларының булануы кезінде қалыптасады. Вакууммен металды өңдеу болатта түсті металл қоспалары құрамының төмендеуінің бірегей әдісі болып табылады. 0,001 МН/м2 қысымда көміртегінің қышқылдану мүмкіндігі (қышқылдың тең мөлшерлі құрамы) алюминийдің қышқылдану мүмкіндігіне тең болады (15 сурет). МеО + С = Ме + {СО} Металдағы қышқыл оксидтік металл емес кірмелердің құрамында болғанда балқыма қысымының төмендеуі осы кірмелердің бөлшектей немесе толық бұзылуына әкеп соқтырады және СО 27 1 – 0,1 МПа; 2 – 0,01 МПа; 3 – 1 кПа; 4 – 0,1 кПа 15 сурет – 1873 К болғанда балқымада әр түрлі қысымдағы түрлі элементтер мен көміртегінің қышқылдық қабілеттігі қысымы төмен болған сайын, соғұрлым металда оксидтік кірмелер аз қалады. Металды вакууммен өңдеу кезінде болаттың көміртегімен қышқылдануы ваннаның интенсивті қайнауымен және ваннада СО көпіршіктерінің өтуі есебінен оның араласуымен өтеді. Бұл көпіршіктер сутегі мен азотқа қатысты өзі вакуум болып табылады, сондай-ақ СО көпіршіктерінде 0 pH2 = және 0 pN2 =. Сондай-ақ, металды инертті газбен үрлегенде осындай қайнау кезінде металл емес кірмелердің флотация эффектісі пайда болады, яғни вакуумдау кезінде екі эффект пайда болады: көміртегі қышқылдануының есебінен металл емес кірмелердің бұзылуы және олардың СО көпіршіктерімен флотациясы. Сонымен қатар, газ көпіршіктерінің үлкен мөлшерде бөліп шығаруы нәтижесінде металл араласады, оның құрамы және температурасы теңеседі. Металда қысымның азаюы газдың ерігіштігін төмендетеді, сондықтан вакуумдық өңдеу болаттың газсыздануына мүмкіндік туғызады. 2 кестеде әр түрлі қысым мен температура кезіндегі сұйық темірде сутегінің ерегіштігі келтірілген. 2 кесте – Темірдегі сутегінің ерігіштігі рН2, Па [Н] ∙ 10-4, % температурада, К рН2, Па [Н] ∙ 10-4, % температурада, К 1823 1848 1873 1823 1848 1873 1∙105 23,2 23,9 24,7 131 0,84 0,87 0,90 1315 2,66 2,74 2,83 65 0,65 0,61 0,63 658 1,89 1,94 2,00 13 0,27 0,27 0,28 3 кесте – Әр түрлі қысым мен температурадағы темірде азоттың ерігіштігі рN2, Па [N] ∙ 10-4, % температурада, К рN2, Па [N] ∙ 10-4, % температурада, К 1823 1848 1873 1823 1848 1873 1∙105 437,0 440,0 443,0 131 15,8 16,0 16,1 1315 50,1 50,5 50,8 65 11,2 11,3 11,4 658 35,4 35,7 35,6 13 5,0 5,0 5,1 Сутегі құрамы флокен және флокен тәрізді сызат бойынша металл ақауының басты себебі болып табылады. Сутегі концентрациясы жіберілетін шектер болаттың құрамы мен илем қиылысына байланысты. Көптеген қоспаланған болат таңбасының өнімдері флокенге қарсы өңдеулерді талап етеді, сондай-ақ сұйық металдағы сутегіні болаттың вакуумдық өңдеуімен жоюға болады. 28 Сұйық темірдегі азоттың ерігіштігі қосымның аздығымен төмендейді (3 кесте). Болатта азоттың ерігіштігіне қоспаланған элементтер әсер етеді (16 сурет). Нитрид түзуші элементтер (V, Ti, Nb және т.б.) қоспадағы азоттың ерігіштігін жоғарылатады, С, Si сияқты элементтер азоттың ерігіштігін төмендетеді.
№16 билет
1. Кристаллизатордан шығатын қабық жуандығын айтыңыз.
Төмендегі келтірілген мәліметтер кеңінен жайылған және көптеген жылдар бойы қолданылған БҮҚҚ - мен кристаллизатордан құйма металды тартуындағы жасалатын жұмысты мінездейді. БҮҚҚ - ға арналған қорытылатын болатты құю аралық шөміште қосымша металды салқындатумен байланысты температураны құймақалыпқа құю кезінде 30-60○С - ден жоғары болуға тиіс.
