Проблемалары

Әкологиялық білім беруге деген қажеттілік адамның өміріне қажет

қолайлы ортаны қамтамасыз етумен байланысты. Қоршаған ортаның

сапасы адамның негізгі құңығының бірі — денсаулықты және дамудың

негізгі мақсатын анықтайды. Экологиялық білім беру табиғатқа

адамгершілік қатынасты қалыптастыру, табиғатты өзгертудің шекті

мөлшерін анықтау үшін адамның одан әрі өмір сүруі мен дамуына

мүмкіндік беретін мінез-құлқының арнайы әлеуметтік табиғи

заңдылықтарын мөңгеру үшін қажет.

Оқушыларда, студенттерде, сондай-ақ, жалпы халықта табиғатқа деген

тутынушылық қатынас басым; экологиялық мәселелердің әр адамның жеке

басы үшін маңызды екенін қабылдау деңгейі төмен; адамды қоршағанн ортаны

зерттеу мен сауықтыруға арналған жұмыстарға іс жүзінде қатысуға деген

қажеттілік дамымаған.

Экологиялық білім берудің негізгі мақсаты — табиғатқа деген

жауамкершілік қатынасты қамтамасыз ету. Экологиялың білім беру дегенде

әрбір адам-ның жалпы экологиялық мәдениеттілігін қалыптастыруға

бағытталған үздіксіз білім тәрбие беру және даму процетерін түсінеміз.

Экодогиялық жауапкершілік адамның мына қасиеттерімен

байланысты өз іс-әрекетін бақылау, табиғи ортадағы өзінің іс-әрекетінің

жақын кезеңдегі және болашақтағы нәтижелерін болжай білу, өзіне жене

басқаларға сын көзбен қарай білу және т.б.

Қызметі табиғи ортаға және адамың денсаулы-ғына зиянды өсер етуімен

байланысты адамдардың барлығының қажетті деңгейде Экологиялы

дайындыгы міндетті түрде болуы керек. Оны қызметке тағайындау кезіндегі

аттестациялауда есепке алу қажет. Жоғарыда айтылғандарға байланысты

педагогтардың халықаралың экологиялық қозғалысы қоршаған орта

саласындағы білім беруді (экологиялық білім беру) жалпы білім беру жүйесін

жетілдірудің маңызды бағыты деп есептейді.

Бір бірімен байланысты экологиялың білім беру мен білім беру

жүйесін экологизациялауды бөліп көрсетуге болады.

Экологиялық білім беру дегеніміз әр түрлі деңгейдегі экологиялық

білімдерді меңгеру. Экологиялық білім берудің екі негізгі бағыты бар:

қоршаған ортаны қорғаудың жалпы ілімі негізінде тәрбиелеу және

табиғат мен антроиогенді экожүйелердің өзара қатынасыныц жалпы

заңдылықтары туралы арнайы білім беру.

Ал білім беру жүйесін экологизациялау — экологиялың ойлардың,

ұғымдар, иринциптер мен көзқарастардың басқа пәндерге енгізу және

экологиялық білімді әр түрлі салалардың мамандарын дайындау.

042-14.4.05.1.20 35/03-2013 №2 Басылым беттің 43 беті

Экологиялық құқық

Экологиялық қарым-қатынастарды құқықтық реттеу тұжырымдалып,

дәлелденген заңдарды қабылдаудан басталады.

Қазақстан Республикасының Конституциясы — негізгі заң. Халықаралық

нормаларға сай ол мемлекеттің экологиялық қатынастарды реттеудегі жалпы

бағытын анықтайды. Дүние жүзінің коптеген мемле-кеттерінің

конституциялары 1948 жылы БҰҰ қабылдаған «Адам құқығының жалпыға

бірдей Декларациясында», сонымен қатар адам құқығы бойынша басқа да

Халықаралық Пактілерде көрсетіген идеалдарға сүйенеді.

Қазақстан Республикасының Конституциясыида: «Әрбір азамат оның

өмірі мен денсаулығы үшін қолайлы қоршаған ортаға қүқығы бар» — делінген.

Басқарудың мемлекеттік органдары. Мемлекетіміз тәуелсіздік алғаннан

бері жаңа экологиялық қауіпсіздік жүйесінің құрылуына, қоршаған ортаны

қарғауды басқару, табиғи ресурстарды пайдалануды басқару сияқты шаралар

ұйымдастырылды. Бұл өз алдына мемлекетіміздің қоршаған ортаны қорғау

және табиғат ресурстарын рационалды пайдалану саласында мемлекеттік

саясаттың іске асырылуын қалыптастырды және біртіндеп белгілі бір ретпен

іске асырылуын қамтамасыз етті. Алайда көптеген он жылдықтар бойын

Қазақстан шикізат көз ретінде пікір қалыптасқан, және соның салдарынан

шикізатты өндіру барысында қоршаған ортаға орасан зор нұқсан келтірілген.

Сондықтан еліміздегі экологиялық ахуалдың әліде түбегейлі өзгере қоймағаны,

әліде болса экологиялық жүйелердің деградациясы жүріп жатқандығы

сондықтан.

Экологиялық қарым-қатынастарды құқықтық реттеу тұжырымдалып,

дәлелденген заңдарды қабылдаудан бастады.

Қазақстан Республикасының Конститутциясы - негізгі заң.

Халықаралық нормаларға сай ол мемлекеттің экологиялық қатынастарды

реттеудегі жалпы бағытын анықтайды. Дүние жүзінің көптеген

мемлекеттерінің конститутциялары 1948 жылы БҰҰ қабылдаған «Адам

құқығының жалпыға бірдей Декларациясында», сонымен қатар адам

құқығы бойынша басқа да Халықаралық Пактілерде көрсетілген идеаларға

сүйенеді. ҚР Конститутциясында: «Әрбір азамат оның өмірі мен

денсаулығы үшін қолайлы қоршаған ортаға құқығы бар» - делінген

Экологиялық заңдардың орындалуын мемлекеттік құрылымдар

жүйесі, экологиялық сараптама қамтамасыз етеді. Халықаралық дәрежеде

адамның қолайлы қоршаған ортаға деген құқығын БҰҰ- ның әр түрлі

бөлімдері қамтамасыз етеді. Олар қоршаған ортаның жағдайын

сауықтыруға арналған көптеген бағдарламалар жасады. Дүниежүзілік

денсаулық сақтау ұйымы (ВОЗ) - «Қоршаған ортаның гигиенасы»,

Азық-түлік және шаруашылық ұйымы (ФАО) – «Ауыл шаруашылық

химикаттары мен қалдықтары», БҰҰ-ның білім, ғылым және

мәдениет мәселелері бойынша ұйымы (ЮНЕСКО) -

«Адам және биосфера». Белгіленген бағдарламалардың жүзеге

асуының 1972 жылы құрылған БҰҰ-ның қоршаған орта бойынша

042-14.4.05.1.20 35/03-2013 №2 Басылым беттің 44 беті

бағдарламасы (ЮНЕП) және БҰҰ-ның қоршаған орта мен даму

жөніндегі Халықаралық Комиссиясы жалпы басшылық жасайды.

Құқықтық мемлекеттегі адамдардың арасындағы қарым –

қатынастар жалпыға бірдей міндетті құқық нормалары болып

табылатын заңдардың көмегімен реттеледі. Адамның табиғатты

өзгертушілік қызметі тек соңғы жылдары ғана құқықтық тұрғыдан

шектеле бастады. Қолайлы, таза қоршаған ортаға деген құқық жаңа

құқықтарға жатады.

Экологиялық мониторинг

Қазіргі даму жағдайында табиғат барлық ресурстардың кені - өнідірістік

(өнеркәсіптік шикізат пен энергия), ауылшаруашылық, денсаулықтық және

рекреациондық, эстетикалық және ғылыми, аймақтық және экологиялық

ретінде қарастырылады.

Қоршаған ортаның қалыпты жұмыс істеуі үшін оған түсетін күш белгілі

бір экологиялық шектелген күштен аспау керек. Экожүйе құрамындағы

өзгерістерді, құбылыстарды байқап, бағалап және болжап сипаттап отыратын

жүйені экологиялық мониторинг атқарады.

Территорияларды қамту бойынша экологиялық мониторинг үш сатыға

бөлінеді:

1.локальді (биоэкологиялық, санитарлық гигиеналық);

2.регионалды (геожүйелік, табиғи-шаруашылық);

3.ғаламдық (биосфералық, фондық).

Локальді мониторинг бағдарламасына шағын ғана территориядағы

биоэкологиялық өзгерістерді бақылау, канцерогенді ластаушы заттардың әр

түрлі сфераларға түсуін бақылау жатады.

Регионалды мониторинг міндетіне ірі табиғи-территориялы кешендердің

(өзендер бассейіні, орман жүйелері, агроэкожүйелер т.б.) экожүйесінің күйіне

бақылау жасайды.

Ғаламдық мониторинг бағдарламасының міндетіне – жалпы биосферада

мүмкін болатын және болжамды өзгерістерді бақылау болып табылады.

Ғаламдық мониторинг объектісіне гидросфера, атмосфера және литосфера