2014-02-03
988
Айрықша-технологиялық білім кез келген оқиғаны қозғалыстың өзіндік жеке логикасын меңгерген шындықтың әлдебір фрагменті, дамудың көзі, өсудің шегі т.б. ретінде қарастырады. Сөйтіп, оқиғаларды кім бейнелейді (технолог, аналитик), осы ситуацияларға байланысты проблеманы шешу үшін нақты мақсаттарды кім белгілейді (тапсырыс беруші), сондай-ақ, міндеттерді шешу сатысында кім әрекет етеді (орындаушы), міне, солардың ұстанымдары негізінде айрықша-технологиялық білімнің мазмұны қалыптасады. Ізінше, олардың қай-қайсысы да технологиялық ақпараттың мазмұны мен формасын өзгертуге икемді. Айрықша-технологиялық білімнің субъектісін бұлайша үш есе көбейту оның барлық танымдық стратегиясы диагностика сатысында да, білімді актуалдандыру сатысында да объективті жағдайлар мәліметтері негізінде қалыптасатындығын көрсетеді.
Технологиялық тұрғыдан келген жағдайда кез келген оқиғалардың өзгеруінің құрамын, құрылымын, формасын, сипатын ұғындыруға қол жеткізуге икемді координаттар жүйесін жасау проблемасы бірінші кезекке шығады. Бұл технологиялық мәліметтер базасына тек арнайы сипаттағы тұжырымдамалар мен бағалауларды ғана емес, осы ситуацияны экономикалық, тұрмыстық, экологиялық және басқа да көзқарастар тұрғысынан аша түсетін ақпаратты енгізуді жорамалдауға мүмкіндік береді.
Айрықша-технологиялық ілім – бұл саяси жобалауға және саясат субъектісінің практикалық қызметін ұйымдастыруға бағдар ұстау жөніндегі ғылыми-қолданбалы ілім болғандықтан, саяси технологиялар үшін негізгі құндылық бірдеңені істеу, жүзеге асыру жөніндегі ғылым ғана емес, ол әрәкетті жүзеге асыру және мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған нақты қабілет, дағды да. Іс-әрекеттің белгілі бір әдістерін, процедураларын, техникасы мен методикасын қолдануда көрініс табатын мұндай нақты дағдылар мен қабілеттер нақты мақсаттарға орай, ең аяғында саясаттың кез келген саласының ерекшелігіне қарай қалыптасып, пайда болады[128]. Мәселен, шешім қабылдау кезінде бұл халықаралық дауларды шешу – яғни жанжалдасушы жақтардың арасында өзара мәмілеге келуді іздестіру, немесе ымыраластырушы құрылымның (арбитраждық) оларға ықпал етуі шеңберінде мемлекеттік саясаттың кез келген мақсаттарын талдап жасап, жүзеге асырғанда екі жақтың да мүдделерін келісу және салыстыру әдістері болып табылуы да мүмкін.
Қызметтің бұл нақты әдістері мен тәсілдері қайсыбір болмасын, кадрлық құрылымның болуына, әрекет етуші тұлғаның техникалық жарақтандырылуына, саяси технологияларға әсер ететін қайсыбір болмасын, ресурстардың болуына тікелей байланысты.
Саяси технологияларды қалыптастырудың субъективтік және аналитикалық деп аталатын екі түрлі әдісінің бар екендігін айтуымыз керек. Оның біріншісі құрастыру негізіне салауатты ойлаудың оңтайлы іс-әрекетін дарытатын субъективтік тұрғыдан келу, субъектінің практикалық тәжірибесі, оның интуициясы, ұнатуы, мәдени стеоративі, оның дүниеге көзқарастарының жеке ерекшелігі мен дағдысы негізінде жасалады.
Саяси технологияларды қалыптастырудың екінші, аналитикалық әдісі мақсатқа жетудің негізгі параметрлері мен шарттарын айқындайтын арнайы аналитикалық әдістер мен процедураларды пайдалануға тікелей байланысты. Саяси технологиялар мемлекетті құрудың және социумды ұйымдастырудың әр түрлі деңгейлерінде саяси билікті қалыптастыру мен пайдалануды қамтамасыз ететін әр түрлі процестермен бір қатарға қойылатыны сөзсіз. Сөйтіп, саяси технологиялардың универсалды ғана емес, сонымен қатар типтік қасиеттерінің қалыптасуына ықпал етуге болады.
Солардың ішінде ең кең тарағаны – басқару мен биліктегі әр түрлі субъектілердің рөлін рационализациялауды және алгоритмдеуді (мысалы, шешім қабылдау, мүдделерді орайластыру, келіссөздер жүргізу, т.б.) жорамалдайтын саяси технологиялардың функционалды түрлері. Саяси технологиялардың инструменттік әр түрлілігі нақты бір қызметті рационализациялауға бағытталған техниканы қолдануды имитациялайды, ал шын мәнінде, мүлде басқа мақсаттарды көздейді және соны бүркемелеуге тырысады.
Мақсатқа жетудің қайсыбір әдісі болмасын, қолданылатын сала тұрғысынан келсек, аталмыш мына технологиялар (мәселен, электоралдық, компьютерлік және ақпараттық технологиялар, дипломатия және әскери салаларда пайдаланылатын келіссөздер жүргізу қабылдаулары мен процедураларын да және т.б.) жайлы айтуға болады. Саяси технологиялардың ерекшелік қасиетін бағалауға осы тұрғыдан келу неғұрлым көп және аз мөлшерде технологияландырылған (жекелей алғанда, билік органдарына сайлау) биліктің әрекет ету саласын айқындап қана қоймайтыны түсінікті. Бұл тұрғыда мемлекеттік деңгейде шешім жасау процесінде, мәселен, мүдделерді заңға негізделмеген түрде келісу процесі сияқты принципінде ешқандай бір технологияландыруға жатпайтын саяси өзара іс-әрекеттің болуын айтуға болады. Осы тұрғыдан келу әр түрлі техникалық әдістердің түйісу аймағын, саясат пен басқарудың қайсыбір саласында болмасын міндеттерді шешуде олардың бір-бірін алмастырушылық рөлін айқындауға көмектеседі.
Саяси технологиялардың аталған түрімен пәндік саланы әлеуметтік ұйымдастыру дәрежесін бейнелейтін деңгейлік технологиялар да байланысты болып келеді. Оларға мыналарды жатқызуға болады: – мәселен, жалпы дүниежүзілік проблемаларды – табиғат қорғау, халықаралық қауіпсіздікті сақтау және т.б. шешумен байланысты ғаламдық технологиялар; мемлекеттің, сондай-ақ халықаралық ұйымдар мен институттардың Орталық Азиядағы, Таяу Шығыстағы, Латын Америкасындағы, Еуропадағы немесе әлдебір басқа аймақтағы проблемаларды шешу жөніндегі іс-әрекетін ашатын континенталды-аймақтық технологиялар; бір елдің шеңберінде билік пен мемлекеттік басқаруды жүзеге асыру процесін ашатын ұлттық-мемлекеттік технологиялар; жеке ұйымдар шеңберінде биліктік-басқару қатынастарын бейнелейтін корпоративтік технологиялар; саяси кеңістіктің шектелуі нүктесіндегі субъектінің қарым-қатынасы қызметінің ерекшелігін белгілейтін локалдық технологиялар; сондай-ақ биліктік қарым-қатынас пен мемлекетті басқару саласындағы саяси қайраткерлердің өзара қатынасын сипаттайтын жеке тұлғалар арасындағы технологиялар.
Қызметтің белгілі бір әдістерін пайдаланудың жалғастығы сипаты тұрғысынан қарасақ, сондай-ақ мына технологияларды бөліп қарастыруға тура келеді: акторлар қызметінің әріректегі нәтижесіне сүйенілетін стратегиялық; қысқа мерзімдік мақсаттарды жүзеге асыруды жорамалдайтын тактикалық; бір мезгілде қолданылатын спорадикалық және субъектінің қызметінің құрылымында үнемі жаңарып отыратын циклдік технологиялар.
Саяси технологиялар қызметтің бір типті міндеттерді шешу кезінде пайда болатын алгоритмдерін қолдануға икемді субъектінің өрісін кеңейтуге бағытталғандығын ескере отырып, тираждық және бірегей технологиялар түрлерін бөліп көрсетуге болады. Тираждық саяси технологиялар осыған ұқсас жағдайларды барлық жерде бірдей қолдануға есептелген. Бірегей саяси технологиялар белгілі бір қатаң түрде белгіленген жағдайларда ғана қолданылатын іс-әрекетті қамтиды. Тираждық саяси технологиялар оларды іске асыратын жеке адамның ісіне көп тәуелді емес, сондықтан бір типті қызметті жүзеге асыру кезінде уақыт пен материалдық ресурстарды мейлінше үнемдей алады. Ал, бірегей саяси технолгиялардың қайсыбірі болмасын, мақсаттарды жүзеге асыруды бір рет қана қамтамасыз ете алады. Ережеге сәйкес олар едәуір қымбатқа түседі және оны тіпті ұқсас жағдайға ауыстыруға талпынғанмен де, ол іс жүзінде өзінің тиімділігін жоғалтады.
Айталық, жекелеген «дипломатиялық» технологиялар халықаралық келіссөздерді жүргізу процесінде әлденеше рет пайдаланылуы мүмкін. Ал, сайлау компанияларының неғұрлым маңызды әдістері мен техникасына шектеу қойылмай-ақ, ол қай елде өткізіліп отырғанына және әлеуметтік ұйымдардың деңгейіне (федералдық немесе жергілікті) немесе сайлаудың өткізілетін уақытына қарамастан, әр түрлі деңгейдегі сайлауда қолданыла береді. Сонымен бірге, әлдебір ұлтаралық қайшылықтарды реттеу кезінде екі жақтың да жанжалдың себептері, сылтаулары, уақыттың өтуі және басқа да өлшемдері сияқты өзіндік ерекшелігі бар жәйттерді ескеруі нәтижесінде белгілі бір жерде және белгілі уақытта тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік беретін әдістер мен тәсілдерді қолдануға болады.
Динамикалық тұрғысынан келсек, саяси субъектілердің қасиеті мен мүмкіндіктері қатаң және жайлы технологиялар түрлері деп бөлуге мүмкіндік береді.
Қатаң саяси технологиялар субъектілер қолданатын қызмет әдістері мен тәсілдерінің негізгі параметрлері нақты болуын және оның өзгеріссіз қалуын жорамалдайды. Мұндай технологиялар ведомстволар мен билік институты арасындағы мүдделерді – мәселен, үкімет бағдарламаларында иерархтық тәртіпті сақтау, құжаттарға виза беру т.б. келісудің құқықтық және процедуралық тәртібін үнемі қамтамасыз етіп отырады.
Ал, жайлы болып саналатын саяси технолгиялар өзгеріп отыратын жағдайларға сәйкес субъектінің қарауындағы мақсаттар мен құралдардың икемді түрде бейімделуін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін әдістер мен тәсілдерді алға тартады. Іс-әрекет алгоритмін ситуативті өзгертетін өздігінен реттеуші бұл технологиялар ең аяғында қайсыбір салада болмасын, мақсатқа жету процесін жетілдіруге қажетті тәжірибені байытып, кеңейте түседі.
Саяси қызмет регламентациясының дәрежесі және сипаты тұрғысынан келсек, нормативтік және девианттық технологиялар түрлері де кездеседі.
Нормативтік саяси технологиялар – бұл қоғамда (ұйымда) кездесетін заңдарға, нормаларға, дәстүрлерге, әдет-ғұрыптарға сүйеніп жасалған қызмет әдістері мен тәсілдері болып табылады.
Девианттық саяси технологияларға заңдардан, нормалардан, дәстүрлерден, әдет-ғұрыптардан ауытқитын қызмет әдістері мен тәсілдері жатады. Олардың қатарына, мысалы, «сұрша», «қара» деп аталатын саяси технологиялардың тұтас бір спектрі кіреді: өзінің саяси қарсыласының абыройын төгуді ойластыру, бопса жасау, жалған ақпарат тарату, өсек-аяң және т.б. әдістер осыны көрсетеді. Практика көрсетіп отырғанындай, саяси процестердің қиын кезеңдерінде, нақты айтқанда, жоғарғы мемлекеттік билік органдарына сайлау кезінде, сыртқы және ішкі саяси дағдарыстар шиеленіскен тұста, осындай саяси технологиялардың белең алуы ашық көрініс береді.
Биліктік-саяси және мемлекеттік-әкімшілік мақсаттарға жетудің нормативтік және девианттық технологиялар түрлеріне өте жақын тұрған ашықтан-ашық (ап-айқын) және көлеңкелі технологиялар әдістері жайында да айта кеткен жөн. Ашықтан-ашық саяси технологиялар биліктің жария сипатын білдіреді және биліктің жұртшылықпен диалогының әр түрлі формасында көрініс табады.
Билік пен басқарудың көлеңкелі саяси технологиясы жұртшылықты сырт айналып өтетін құралдар мен ресурстар арқылы билік құрылымдарын манипуляция жасаудың әр түрлі формасында жүзеге асырылады. Бұл заңмен белгіленген процедуралар шеңберінен тыс шешім қабылдау әдістері ретінде көрініс береді.
Саяси технологиялардың осы және басқа да түрлерін олардың мәнін толық ашып көрсету үшін саяси технологиялардың мазмұнына кіретін саяси талдау мен саяси кеңес берудің ерекшеліктерін кеңірек қарастыру қажет.
2. Саяси талдау және саяси кеңес беру
Саяси талдаудың және саяси кеңес берудің методологиялық әр түрлілігінің негізі, бір жағынан қолданбалы пән ретінде олардың ерекшеліктері бойынша, екінші жағынан, талдау және кеңес беру пәні ретінде саяси проблематиканың өзгешелігі арқылы алдын ала белгіленіп отыр.
Саясат саласында нақты міндеттерді шешудің, мақсатқа жетуде неғұрлым адамдарға қолайлы әдістер мен технологияларды іздестірудің қажеттігі саяси құбылыстарды түсіну мен оны зерттеуге айрықша жол табу керектігін жорамалдайды. Жалпы алғанда саяси білімнің едәуір бөлігі білім теориясы мен оны дамытуға емес, саяси кеңістіктегі практикалық және нақты міндеттерді шешу кезінде қолда бар ғылыми әлеуетті қолданбалы түрде пайдалануға бағытталған.
Аталған міндеттерді шешуде, сондай-ақ, адамдардың жинаған практикалық тәжірибесі, дағдысы және осыған ұқсас міндеттерді шешу қабілеті, интуициясы маңызды компоненттердің бірі болып табылады.
Саясаттағы қолданбалы зерттеу оның барлық кеңістігінде бірдей ой зерделемейді, саяси билік қызметінің барлық процесі үшін практикалық мәні бар саласын ғана қамтиды. Ондай салаларға бүгінде жанжалдарды шешу мен реттеу процестері, келіссөздер жүргізу, сайлау және ақпараттық науқандарды ұйымдастыру, т.б. жатады. Мұндай саланың айналасында өзіндік ерекшелігі бар саяси пәндер орнығады: саяси маркетинг (шешім қабылдау проблемасын талдап, жасаушы), саяси менеджмент (саяси жүйелерді қалыптастыру және жүзеге асыру), жанжалды реттеуші менеджмент (саяси жанжалдарды шешу және реттеу, келіссөздер жүргізу) және т.б.
Осыған байланысты саяси талдау пәндік қамтуы және басқа да ерекшеліктері бар айрықша қолданбалы пән болып табылатынын атап айту керек[129]. Сонымен бірге ол барлық қолданбалы субдисциплинаның ортақ зерттеу негізі де болып саналады. Сонымен, саяси талдауды екі мағынада: кең және тар мағыналарында түсіну керек. Кең мағынасында алғанда саяси талдауды саясаттың барлық ғылыми зерттеулері тұрғысынан түсіну керек. Ал, тар, қолданбалы мағынасындағы саяси талдау – бұл нақты проблеманы объективті зерттеу, оның неғұрлым қолайлы шешімдерін іздеу және бұл үшін қажетті технологиялық құралдар мен қызмет әдістерін анықтау болып табылады.
Саяси талдаудың нақты проблемаларды зерттеуге бағытталуы саяси кеңістіктің әр түрлі саласын қамтиды және оның анықталған, бір типті қайнар көздері, байланыстары мен осыған ұқсас параметрлері болмайды. Ал, нақты қалыптасқан жағдайлар шеңберінде нақты проблемаларды шешуге бағдар ұстау саяси талдауды ситуациялық ғылыми зерттеулер формасына айналдыруы мүмкін. Төтенше күрделі болуы себепті саяси кеңістікте пайда болатын кез келген нақты жағдай, онда әдістерді зерттеу үшін қолданылатын әр түрлі байланыстар мен қатынастардың болуы оның пәнаралық сипатқа ие болуын көрсетеді. Осыған байланысты жағдайды саяси бағалау әдетте талдаудың психологиялық, әлеуметтану, мәдени және басқа да әдістерін қолданумен толықтырылып отырады. Бұл ретте саяси талдауды жасаумен мамандардың айрықша тобы айналысады. Нақты айтқанда, олар: технологтар, аналитиктер, сарапшылар, кеңес берушілер, ақпараттық технологияның мамандары, партия аппаратының қызметкерлері, белгілі саясаткерлердің көмекшілері, қысқасы... саяси қызметпен айналысатындардың барлығы да кіреді. Берілген әр түрлі кеңестер мен ұсыныстар, жорамалдар, мемлекеттік, партиялық органдардың және жекелеген қайраткерлердің жасаған жоспарлары мен бағдарламалары, басқару органдарының қызметін жетілдіруге арналған аналитикалық анықтамалар, нақты саяси проблемаларды оңтайлы шешуге арналған басқа да материалдар жоғарыдағыдай топтардың қызметінің нәтижесі болып табылады.
Саяси саланың нақты табиғаты тұрғысынан алғанда қарсылас күштер өкілдерінің қайсыбірі болмасын, ситуацияны әр қырынан көре білуі және оны түрліше түсіндіруі орнығады. Демек, нақты ситуацияның бағасын аналитик немесе сарапшы ғана беріп қоймайды, қалыптасқан проблеманы шешуге тиісті адамдар да араласа алады. Сөйтіп, саяси талдаудың құрамы мен мазмұны зерттеушінің әлдебір оқиғаны аналитикалық тұрғыда сипаттауының нәтижесінде ғана қалыптасып қоймай, аталған ситуацияны шешу мақсатын қоятын «тапсырыс» беруші тұлғаның қатысуымен немесе қатыспауымен де жасалады. Тиісінше, технолог-аналитик көбінесе әлеуметтік тапсырыс берушінің ролін атқарады.
Мәселен, билеуші және оппозициялық партиялардың өкілдері, билеуші режим мен қоғамның жаншылған тобының өкілдері тапсырыс беруші бола алады. Олар әр түрлі материалдармен және ақпараттармен қаруланған және әрқайсысы жағдайды түрліше түсіндіреді. Саяси талдау да әр түрлі проблемаларды өрістете алады, жағдайды әр түрлі көзқарас пен позиция тұрғысынан қарап, түсіндіреді, қай мәселені шешуде болсын әр түрлі жолдарын ұсына алады.
Аналитикалық талдау үшін түсетін ақпаратты жинаудың және оны үнемі толықтырып, нақтылаудың принципті маңызы бар. Кәсіби кеңесті талдап жасау, міндеттерді шешудің тиісті технолдогиясын таңдау үшін ақпарат мына талаптарға сай болуы керек: шешілетін проблеманың қажеттігі; проблеманы толық қарастыру үшін материалдардың жеткілікті болуы шарт; алынған материалдардың нақтылығы, сенімділігі және оны дер кезінде қамтып ала білу. Сонымен, аналитиктің нақты ситуация жөніндегі мәліметі толық қажеттілік жағдайға ұмтылу керек. Ол талдау нәтижелерін елестетуін де, оны тексеру мүмкіндігін де жорамалдай (топшылай) алуы тиіс.
Түсетін ақпаратты саяси талдау үшін оларды зерттеудің әр түрлі әдістері қолданылады. Тұтас алғанда саяси талдаудың қолданылатын әдістерін екі топқа: жалпы және жеке деп бөлуге болады. Жалпы әдістер саяси талдаудың барлық кезеңдерінің бағытын, ракурсы мен методологиялық жағынан қамтамасыз етілуін анықтайды. Оған ивент-талдауды, ситуациялық талдауды және басқаларды жатқызуға болады.
Ситуацияны түсіндірудің неғұрлым маңызды тәсілдерін қалыптастыруға ықпал ететін жалпы әдістер ішінде ивент-талдаудың маңызы айрықша зор, оның шеңберінде саяси лидерлердің сөз алуы, жаппай демонстрациялар, сайлаулар, нормативтік актілерді қабылдау, саяси құрбандықтар, т.б. бірқатар оқиғалар көзге елестейді. Осылардың әрқайсысы да ситуацияға қай жағынан болса да ықпал етеді және бұлардың қай-қайсының да соңында өз мүдделерін көздейтін нақты адамдардың тұрғанын есте ұстауымыз керек.
Жеке әдістерге статистикадан, әлеуметтанудан, экономикадан және басқа пәндерден алынып пайдаланылатын стандарттық әдістер жатады; оларды саяси талдаудың жекелеген сатыларындағы әр түрлі комбинацияларда қолдану мақсатқа сәйкестілікпен – яғни проблемалардың сипатымен, зерттеулер ракурсымен, мәліметтерге қол жеткізілуімен, ұйымдық және басқа да ресурстармен қамтамасыз етілуімен анықталады. Осы аталған әдістер тобына ішінара әдіс, сараптық бағалау әдісі, корреляциялық және факторлық талдау, математикалық моделдеу және т.б. жатқызуға болады.
Проблемалық ситуацияларға саяси талдау жасау кезінде бәрінен бұрын саяси оқиғаларға негізгі қатысушылардың құрылымына талдау жасауға назар аударылады, олардың иерархиясы ескеріле отырып, мұнда территориялық (аймақтық), діни, этникалық, әлеуметтік-экономикалық және адамдардың саяси топтарына назар аударылады. Оқиғаларға қатысушылардың қай-қайсысына да саяси ықпал етудің деңгейлеріне баға беру қажет. Сонан соң оқиғаға негізгі қатысушылардың мүддесі нақтылануы, олардың стратегиялық мақсаттары мен тактикалық міндеттері белгіленуі, қайсыбір мүдделердің жүзеге асырылуының кешіктірілуіне байланысты олардың осал тұстары анықталуы керек. Оқиғаға қатысушылардың саяси қызметінің ресурстарын жеке сипаттау қажет. Саяси процестерге қатысушылардың және субъектілердің саяси ситуациялар дамуының қандай да бір болмасын сценариіне реакциясының сипаты тұрғысынан алғанда мүмкін болатын стратегиялық одақтарды және тактикалық коалицияны анықтап, оқиғаның даму сценариін жасау қажет. Сонымен, іс-әрекеттер пайда болады да, олардың жетістігінің ықтимал бағасы беріледі. Талдау қорытындысында саяси ситуациялардың дамуын жорамалдауды, сондай-ақ оларды жүзеге асырудың құралдары мен ресурстарын ескере отырып жүзеге асырылатын іс-әрекеттің оңтайлы варианты негізінде тұтас стратегия қалыптасады[130]. Аналитикалық жұмыстың соңы әдетте, одан арғы жұмыстарға арналған міндеттердің нақты қойылуымен және орындалған ситуациялық талдаудың нәтижелерін практикада қолданумен аяқталады.
Осыған байланысты саяси талдау саяси кеңес беру процесінде нақты көрініс табатынын айту керек.
Саяси кеңес беру жақын арада ғана ажырамас технологиялық буынның мәртебесін иеленді және бірқатар саяси процестерді қамту механизміне қол жеткізді. Кеңес беру институты ХХ ғасырдың өне бойында және ХХІ ғасырдың басында саяси өмірдің әр түрлі саласындағы қызметін жетілдірудің ажыратылмас механизмі ретінде біртіндеп орнықты. Ол «әріптес» немесе «бәсекелес» ретінде саяси акторлардың өзара әрекетіне тұрақты қатысушының бірі болып алды. Қазіргі кезде ол өзінің нәтижелерін белгілі бір (жеке немесе топқа) «тапсырыс берушіге» (клиентке) ұсына алатын әлеуметтік және саяси процестерді кәсіптік тұрғыда талдайтын институтқа айналды. Ол басқаруды жетілдірудің барлық қажеттілігін қанағаттандыра алмайды, бірақ бұл процестің ажыратылмас бөлігі болып табылады. Саяси кеңес беру – бүгінде бұл саяси ұйымдардың жетекшілері мен жеке персоналдарына олардың іскерлік қызметіндегі тәуекелділікті төмендету негізінде кәсіптік міндеттерін шешуде көмек көрсетудің үлкен үлгісі болып табылады. Істің мәніне қарай ол саяси процестер мен ұйымдарды басқарудың және оған жетекшілік етудің, олардың құрылымын рационализациялаудың, іс-әрекетінің бір ізділігін орнықтырудың практикасын жетілдіру механизміне айналды.
Тиісінше, саяси саладағы кеңес беру міндеттеріне оларды қызықтыратын мәселелер бойынша, біріншіден, ұйым басшыларына ситуацияларға объективті және байсалды (алаламайтын) баға беру негізінде сенімді ұсыныстар әзірлеу; екіншіден, аталған ұсынысты қажетті адамға оған керек уақытта және ыңғайлы жерде тиісті формада ұсыну; үшіншіден, клиенттің басқару қызметіндегі іскерлік тәуекелділікті төмендету, қабылданатын шешімдердің сенімділігін арттыруды қамтамасыз ету; төртіншіден, ұйымдардың басшылары мен жеке адамдарына тиімді басқарудың осы заманғы әдістерін игеруде көмек көрсету жатады. Соңғысының нәтижесінде ұжым мен оның басшылығының творчестволық әлеуеті жоғарылап, олардың алға қойылған міндеттерге сәйкес осы заманғы әрі тиімді шешімдер қабылдауға деген бейімділігі артады.
