Уводзіны. Гісторыя, як і іншыя навукі, мае свае метады даследавання

Гісторыя, як і іншыя навукі, мае свае метады даследавання. Для ўсіх вядома, што калі фізік або хімік не змогуць наладзіць эксперымент, то яны не пацвердзяць сваю гіпотэзу. У эксперыменце даследчык умешваецца ў даследчы працэс і змяняе яго ўмовы, каб вызначыць, якія вынікі гэта будзе мець. Гісторык не мае такой магчымасці. Не можа ён скарыстаць і шэраг метадаў іншых навук, напрыклад назіранне (як біёлаг). Няма яшчэ машыны часу, выкарыстоўваючы якую даследчык змог бы даведацца, хто сапраўды забіў царэвіча Дзмітрыя (а можа, ён застаўся жывы, як мяркуюць зараз некаторыя гісторыкі-публіцысты).

Гісторык бачыць, што адбываецца вакол яго, але гэта яшчэ не гісторыя. Гісторыя – навука аб мінулым чалавечага грамадства.
С. М. Салаўёў падкрэсліваў, што гісторык не можа дакладна меркаваць аб тых падзеях, якія ён перажывае, паколькі гэты погляд будзе занадта суб’ектыўным[i][1]. Мы можам апісаць, што адбываеца з намі, з рэспублікай, але калі мы не сацыёлагі ці палітолагі, то як лепшы вынік такой працы атрымаем мемуары.

Калі гісторыя – навука аб мінулым, то на падставе чаго гісторык робіць вывады «пра справы даўно мiнулых дзён»? Ён выкарыстоўвае даступныя яму аб’екты як крыніцы інфармацыі. Самая галоўная каштоўнасць старога рукапiсу для гiсторыка менавiта ў тым, што ён перадае інфармацыю аб мінулым. Ён з’яўляецца гістарычнай крыніцай. Гісторык-прафесіянал умее адшукаць і прааналізаваць гістарычныя крыніцы. Вядомы афарызм В. В. Ключэўскага: «Сапраўдны гісторык не той, хто ўмее прачытаць радкі старых летапісаў, а той, хто ўмее прачытаць паміж радкоў»[ii].